Enerji Sektöründe Risk Yönetimi Nedir? Üretim ve Dağıtım İçin Kapsamlı Yol Haritası

Enerji sektöründe risk yönetimi, sürekli değişen ve belirsizliklerle dolu küresel enerji piyasasında başarının kritik bir unsuru haline gelmiştir. Dünya genelinde enerji talebi 2024 itibarıyla 14,5 milyar ton petrol eşdeğerine (toe) ulaşırken, toplam piyasa büyüklüğü yaklaşık 8 trilyon ABD doları seviyesindedir (IEA, 2024). Türkiye özelinde ise yıllık enerji tüketimi 170 milyon toe’yi aşmış, enerji ithalat faturası 2023 yılında yaklaşık 81 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Bu tablo, ülkelerin enerji güvenliği ve fiyat istikrarını koruma çabalarını giderek karmaşık hale getiriyor. Enerji arzında hâlâ fosil yakıtların payı %82 civarında seyrederken, yenilenebilir kaynaklar (özellikle güneş ve rüzgâr) son beş yılda %25’in üzerinde büyüme göstermiştir. Ancak bu dönüşüm süreci kendi içinde hem fırsatlar hem de riskler barındırıyor:

• Avantaj: Yenilenebilir yatırımlar karbon salımını azaltarak sürdürülebilirlik hedeflerini destekliyor.
  
• Dezavantaj: Hava koşullarına bağımlılık ve depolama teknolojilerinin sınırlı olması arz güvenliğini zorlaştırıyor.
  

Fosil yakıtlara karşı küresel düzenlemeler de bu dengeleri yeniden şekillendiriyor. Avrupa Birliği’nin Yeşil Mutabakatı, ABD’nin Inflation Reduction Act yasası ve Türkiye’nin 2053 Net Sıfır Emisyon Stratejisi, enerji üretiminde düşük karbon ekonomisine geçişi hızlandırıyor. Bu dönüşüm, enerji arz fazlası veya yetersizliği senaryolarını da beraberinde getiriyor; bazı bölgelerde kapasite fazlası oluşurken, diğerlerinde altyapı eksiklikleri nedeniyle arz yetersizlikleri yaşanabiliyor.

Türkiye’de enerji sektörü Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) tarafından genel politika düzeyinde yönetilirken, EPDK (Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu) piyasaların lisanslama, fiyatlandırma ve denetim süreçlerinden sorumludur. Üretim şirketleri, yenilenebilir enerji santrali yatırımlarında YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması) kapsamında sabit fiyat garantilerinden yararlanabilmektedir. Ayrıca bireysel yatırımcılar – örneğin yazlıklarına güneş paneli kurmak isteyen tüketiciler – “Çatı GES” projeleriyle hem kendi elektriğini üretebilmekte hem de fazla enerjiyi şebekeye satabilmektedir.

Bu dinamik yapı, enerji üretimi ve dağıtımında risklerin çeşitliliğini artırıyor. Küresel enerji krizleri, fiyat dalgalanmaları, teknolojik dönüşümler ve siber tehditler, enerji şirketlerinin risklere karşı her zamankinden daha proaktif olmalarını gerektiriyor. Örneğin, pandemi ve Rusya–Ukrayna savaşı sırasında petrol fiyatları birkaç hafta içinde 76 dolardan 140 dolara fırlayarak rekor kırmış; bu da piyasalarda büyük finansal stres yaratmıştır.

Bu kapsamlı yazıda, enerji üretimi ve dağıtımında karşılaşılan temel riskleri ele alacak, düzenleyici çerçevenin şirket kararlarına etkilerini inceleyecek ve etkili risk yönetiminin sektöre sağladığı stratejik avantajları değerlendireceğiz.

1. Enerji Sektöründe Risk Yönetimi: Temel Kavramlar ve Önemi
2. Enerji Sektöründe Risk Yönetimi Süreçleri
3. Üretim Aşamasında Risk Faktörleri ve Çözümler
4. Dağıtım ve Altyapı Risklerinin Yönetimi
5. Finansal ve Düzenleyici Riskler
6. Dijitalleşme ve Teknoloji ile Risk Yönetiminin Geleceği
7. Başarılı Risk Yönetimi İçin Yol Haritası

Enerji sektöründe risk yönetimi, bir enerji şirketinin faaliyetleri süresince karşılaşabileceği belirsizlikleri sistematik olarak tanımlama, değerlendirme ve kontrol altına alma sürecidir. Amaç, olası tehditlerin şirketin operasyonlarına, finansal yapısına ve itibara verebileceği zararları en aza indirirken, ortaya çıkabilecek fırsatları da değerlendirebilmektir. Elektrik üretim santrallerinden dağıtım şebekelerine kadar uzanan enerji değer zinciri, çeşitli risk faktörlerini barındırır. 

Bu risklerin etkin yönetimi, yalnızca beklenmedik kesinti veya kazaların önlenmesi için değil, aynı zamanda şirketlerin uzun vadeli başarısı ve sürdürülebilirliği için de hayati önem taşır. Nitekim 31 Mart 2015’te Türkiye genelinde yaklaşık 9 saat süren büyük elektrik kesintisi, üretim ve dağıtım altyapısındaki risklerin boyutunu gösteren çarpıcı bir örnek olmuştur.

Risk yönetimi, enerji sektöründe stratejik bir rol oynar çünkü enerji talebi gün geçtikçe artarken, sektördeki belirsizlikler de artmaktadır. Türkiye gibi gelişen piyasalarda artan enerji ihtiyacını karşılamak için yeni yatırım ve projeler devreye alınırken, operasyonel kazalar, piyasa dalgalanmaları veya düzenleyici değişiklikler gibi risklerin gerçekleşmesi durumunda büyük maddi kayıplar ve hizmet aksamaları yaşanabilir. 

Bu nedenle enerji şirketleri için risk yönetimi uygulamaları, bir sigorta poliçesinden çok daha fazlası olup iş süreçlerine entegre edilen bir karar destek mekanizması işlevi görmektedir.

Enerji üretimi ve dağıtımında karşılaşılan başlıca riskler

Enerji üretim tesislerinden elektrik ve gaz dağıtım altyapısına kadar, şirketlerin maruz kalabileceği riskler çok geniş bir yelpazeye yayılır. Bu risklerin başlıca olanlarını şu şekilde özetleyebiliriz:

• Piyasa ve Fiyat Dalgalanması Riski: Enerji fiyatları, global ve yerel ekonomik koşullara bağlı olarak sert dalgalanmalar gösterebilir. Petrol, doğalgaz ve elektrik fiyatlarındaki hızlı değişimler kârlılığı doğrudan etkiler. Örneğin, yukarıda bahsedilen jeopolitik kriz sırasında petrol varil fiyatı kısa sürede iki katına çıkarak 140 dolara ulaşmıştır.
  Benzer şekilde döviz kurlarındaki hareketlilik de, özellikle ithal yakıtlara dayalı elektrik üretiminde maliyet riskini artırır. Yapılan bir araştırma, maliyetlerdeki beklenmedik değişimlerin enerji şirketleri için bir numaralı finansal risk olduğunu ortaya koymuştur.
  Bu da enerji firmalarının fiyat riskine karşı ‘hedging’ stratejileri geliştirmelerini ve maliyet yapısını dikkatle yönetmelerini zorunlu kılar.
• Operasyonel Riskler ve Teknik Arızalar: Enerji santrallerinde meydana gelebilecek ekipman arızaları, insan hataları veya iş kazaları, üretimde kesintilere yol açabilir. Aynı şekilde elektrik iletim ve dağıtım şebekesindeki arızalar geniş çaplı kesintiler şeklinde karşımıza çıkabilir. Türkiye’nin 2015’te yaşadığı ülke geneline yayılmış elektrik kesintisi, iletim hattı arızası kaynaklı bir çökme sonucu gerçekleşmiş ve milyonlarca kişiyi etkilemiştir.
  Bu gibi olaylar, enerji şirketlerinin iş sürekliliği planlarına ve acil durum eylem stratejilerine sahip olmalarının ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. Yine operasyonel riskler kapsamında, iş sağlığı ve güvenliği risklerini de unutmamak gerekir; zira enerji tesislerinde yaşanabilecek bir kaza, hem can kayıplarına hem de uzun süreli üretim duruşlarına neden olabilir.
• Doğal Afet ve Çevresel Riskler: Deprem, fırtına, sel, aşırı sıcaklıklar gibi doğal afetler enerji altyapısını ciddi biçimde tehdit eder. Özellikle Türkiye gibi deprem kuşağında yer alan ülkelerde, büyük bir deprem elektrik üretim santrallerini, barajları veya iletim hatlarını hasara uğratabilir. Fırtına ve şiddetli kar yağışı gibi olaylar dağıtım hatlarında kopmalara, direk devrilmelerine yol açarak bölgesel elektrik kesintilerine sebep olur.
  İklim değişikliği de uzun vadede su kaynaklarını ve soğutma suyu ihtiyacını etkileyerek hidroelektrik santraller veya termik santraller için üretim riskleri doğurabilir. Bu nedenle enerji şirketleri, altyapılarını bu tür doğa olaylarına karşı dirençli hale getirmeli ve afet acil durum planları geliştirmelidir.
• Siber Güvenlik Riskleri: Enerji sektörünün dijitalleşmesi ve akıllı şebeke uygulamalarının yaygınlaşmasıyla birlikte, siber saldırı riski en öncelikli tehditlerden biri haline gelmiştir. Enerji şirketlerinin kontrol sistemlerine veya şebeke altyapısına yönelik bir siber saldırı, üretim ve dağıtımı aksatarak büyük maddi zararlara ve güvenlik açıklarına yol açabilir. Nitekim uluslararası bir denetim şirketinin raporuna göre enerji firmalarının %80’i, son yıllarda artan siber saldırılar ve doğal afet riskleri karşısında iş devamlılığı odaklı risk yönetimi çözümlerine yönelmektedir.
  
  Bu veri, siber risklere karşı önlem almanın şirketler için artık tercihten ziyade bir zorunluluk haline geldiğini gösteriyor. Enerji altyapısının kritik bir ulusal öneme sahip olması nedeniyle, mevzuat düzenleyiciler de siber güvenlik standartları konusunda şirketlere çeşitli yükümlülükler getirmektedir. Dolayısıyla enerji şirketleri, düzenli penetrasyon testleri, ağ güvenliği iyileştirmeleri ve çalışan farkındalığı eğitimleri ile siber riskleri minimize etmeye çalışmalıdır.
• Regülasyon ve Uyum Riskleri: Enerji sektörü, yoğun düzenlemelere tabi bir sektördür. Hükümetlerin enerji fiyatlarına, yenilenebilir enerjiye, emisyonlara veya yerli kaynak kullanımına ilişkin politikalarında meydana gelecek değişimler, şirketlerin operasyonlarını ve kârlılığını doğrudan etkileyebilir. Örneğin, elektrik tarifelerinin devlet tarafından belirlenmesi, maliyet artışlarının her zaman fiyatlara yansıtılamaması riskini doğurur.
  
  Çevresel regülasyonlardaki sıkılaşma (örneğin karbon emisyonu sınırlamaları), özellikle fosil yakıta dayalı üretim yapan şirketler için ek yatırım ve uyum maliyetleri anlamına gelebilir. Bu durum da dalga dalga genel fiyatları etkileyebilir.
  
  Bu nedenle enerji firmaları, yasal uyum (compliance) risklerini yönetmek adına mevzuat değişikliklerini yakından takip etmeli, gerektiğinde savunuculuk  faaliyetleriyle sektörel çıkarlarını savunmalı ve yeni düzenlemelere hızla adapte olabilecek esnek stratejiler geliştirmelidir. Uyum risklerini ihmal etmek, ciddi yaptırımlar veya faaliyet kısıtlamalarıyla sonuçlanabilir ki bu da finansal açıdan yıkıcı olabilir.
• Strateji ve Pazar Riskleri: Enerji sektöründe oyunun kuralları hızla değişebiliyor. Dağınık (dağıtık) enerji üretim kaynaklarının yükselişi (örneğin çatı tipi güneş panelleri veya küçük ölçekli rüzgâr türbinleri), geleneksel büyük üreticilerin piyasa payını azaltan bir eğilim olarak karşımızda. EY tarafından hazırlanan kapsamlı bir risk gündemi raporu, dağıtık enerji kaynaklarının yükselişini enerji şirketleri için bir numaralı stratejik risk olarak tanımlamıştır. (EY, 2023)
  
  Bununla bağlantılı olarak, müşterilerin enerji konusundaki tercih ve beklentilerindeki değişim de önemli bir risk faktörüdür: Daha çevreci ve esnek çözümlere yönelen müşteriler, geleneksel enerji şirketlerini yeni iş modelleri geliştirmeye zorluyor. Ayrıca teknoloji firmaları gibi yeni rakiplerin sektöre girişi, rekabet ortamını kızıştırarak geleneksel oyuncuların kârlılıklarını tehdit edebiliyor.
  
  Bütün bu stratejik riskler, enerji şirketlerinin uzun vadeli planlarında esnek olmalarını ve değişen koşullara hızlı adapte olabilmelerini zorunlu kılıyor.
• Politik ve Jeopolitik Riskler: Enerji, ulusal ve uluslararası politikanın tam kalbinde yer alan bir sektördür. Bir ülkedeki siyasi istikrarsızlık, yatırım ortamını ve büyük enerji projelerini riske atabilir. Jeopolitik gerilimler ise özellikle enerji arz güvenliği açısından kritik riskler doğurur. Örneğin, Türkiye’nin doğalgaz tedarikinde büyük ölçüde bağlı olduğu ülkelerden birinde yaşanan kriz veya teknik bir sorun, ülkeye gaz akışının kesilmesine ve sanayide enerji kısıntılarına yol açabilir.
  
  Nitekim 2022 yılında İran’ın teknik arıza gerekçesiyle Türkiye’ye gaz sevkiyatını geçici olarak durdurması, bazı sanayi tesislerinin üretime ara vermesine neden olarak bu alandaki kırılganlığı ortaya koymuştur.
  
  Benzer şekilde, uluslararası yaptırımlar veya OPEC kararları gibi faktörler petrol ve gaz arzını etkileyerek fiyatlarda oynaklığa sebep olmaktadır. Bu gibi dış faktörlere karşı, ülkeler ve şirketler alternatif tedarik kaynakları geliştirme, stratejik stok bulundurma veya uzun vadeli kontratlar yapma gibi risk azaltıcı stratejiler izlemektedir.

Yukarıda sıralanan riskler, enerji sektöründe faaliyet gösteren şirketlerin karşılaşabileceği başlıca risk alanlarını ortaya koyuyor. Elbette her şirketin maruz kalma düzeyi ve önceliği farklı olabilir; bu nedenle şirketlerin kurumsal risk değerlendirmesi yaparak kendi risk haritalarını çıkarmaları önemlidir. Önemli olan, hangi risk olursa olsun proaktif bir yaklaşım sergileyerek beklenmedik durumlar karşısında hazırlıklı olmaktır.

Risk yönetiminin stratejik rolü ve şirketlere katkısı

Risk yönetimi, enerji şirketleri için yalnızca bir savunma mekanizması değil, aynı zamanda proaktif bir stratejik yönetim aracıdır. Etkili bir risk yönetimi uygulamasının şirketlere sağladığı başlıca katkılar şöyle özetlenebilir:

• İş Sürekliliği ve Operasyonel Dayanıklılık: İyi planlanmış bir risk yönetimi, beklenmedik olaylar karşısında şirketin operasyonlarını sürdürebilmesini sağlar. Siber saldırılar, doğal afetler veya altyapı arızaları gibi büyük şoklara karşı acil durum planları ve yedekleme sistemleri, hizmetin devamlılığını korumada kritik rol oynar.
  
  Enerji sektöründe birçok şirket, bu tür senaryolara karşı iş sürekliliği ve operasyonel dayanıklılığa giderek öncelik veriyor. Bu yaklaşım, yüksek stres dönemlerinde ayakta kalabilmek için rekabet avantajı yaratır.
• Finansal İstikrar ve Karlılık: Risk yönetimi, finansal belirsizliklerin şirket bilançoları üzerindeki etkisini azaltarak daha öngörülebilir bir finansal performans yakalamaya yardımcı olur. Piyasa risklerine karşı türev ürünlerle finansal koruma (hedging) sağlamak, uygun sigorta poliçeleriyle büyük zarar doğurabilecek olaylara karşı teminat altında olmak bu kapsamdadır. Nitekim Türkiye’de enerji sektörü, sigorta kullanımında en ön sırada yer alır; sektör genelinde sigortalılık oranı diğer sektörlere kıyasla oldukça yüksektir.
  
  Bu durum, enerji şirketlerinin risk farkındalığının yüksek olduğuna ve finansal kayıpları minimize etmeye çalıştığına işaret eder. Sonuç olarak, beklenmedik maliyetler veya gelir dalgalanmaları kontrol altına alındığında, şirketlerin kârlılığı ve nakit akışı istikrarı da artacaktır.
• Yatırımcı Güveni ve İtibar: Enerji sektörü, büyük sermaye yatırımları gerektiren bir alandır. Güçlü bir risk yönetimi yapısı olan şirketler, yatırımcılara ve kreditörlere güven verir. Zira risklerini iyi yöneten şirketler, kriz dönemlerinde dahi ayakta kalma ve borçlarını ödeme konusunda daha başarılı olurlar. Bu da daha düşük sermaye maliyeti, daha yüksek kredi notu gibi avantajlar demektir.
  
  Aynı zamanda itibar yönetimi açısından da risk yönetimi kritiktir; çevresel bir felaketin başarılı şekilde kontrol altına alınması veya büyük bir kesintinin hızlıca telafi edilmesi, kamuoyunda şirketin güvenilirliğini pekiştirir. Öte yandan, kötü yönetilen riskler nedeniyle yaşanan kazalar veya kesintiler, şirketin marka değerine uzun süreli zarar verebilir.
• Rekabet Avantajı ve Stratejik Esneklik: Riskleri öngörüp yöneten şirketler, piyasa değişimlerine daha hızlı adapte olabilirler. Örneğin yeni teknolojilerin ortaya çıkardığı risk ve fırsatları analiz eden bir enerji şirketi, yenilenebilir enerjiye veya akıllı şebeke teknolojilerine yatırım yapma kararını rakiplerinden önce alabilir. Bu proaktif yaklaşım, değişen sektör dinamiklerinde bir adım önde olmayı sağlar.
  
  Stratejik planlama sürecine entegre edilmiş bir risk yönetimi, şirketin sadece tehditlere karşı savunma yapmasını değil, aynı zamanda fırsatları yakalamasını kolaylaştırır. Böylece risk yönetimi, şirketin uzun vadeli büyüme ve dönüşüm hedeflerini destekleyen bir katalizör görevi görür.
• Uyum ve Yasal Güvence: İyi bir risk yönetimi, şirketin yasal ve düzenleyici gerekliliklere uyumunu da kolaylaştırır. Enerji sektöründe sıkça değişen mevzuata zamanında uyum sağlamak, hem cezalardan kaçınmak hem de iş sürekliliği açısından önemlidir.
  
  Risk yönetimi süreçleri, olası uyumsuzluk risklerini erken tespit edip gidererek şirketin yasal güvence altında faaliyet göstermesine katkıda bulunur. Bu da düzenleyici kurumlarla ilişkilerin sağlıklı tutulmasını ve şirketin lisans ve izinlerinin tehlikeye girmemesini sağlar.

Sonuç olarak, enerji sektöründe risk yönetimi uygulamalarını stratejik bir öncelik haline getiren şirketler, belirsizlik ortamında daha güçlü performans gösteriyor. Hem Türkiye’de hem de dünyada yaşanan örnekler, riskleri etkin yöneten enerji şirketlerinin kriz dönemlerini daha az hasarla atlattığını ve değişen piyasa koşullarına daha kolay uyum sağladığını ortaya koyuyor. 

Böylece risk yönetimi, enerjide sadece savunma amaçlı bir süreç değil, aynı zamanda sürdürülebilir büyümenin ve rekabet gücünün temel taşlarından biri olarak karşımıza çıkıyor.

Enerji sektörü gibi karmaşık ve dinamik bir alanda risk yönetimi süreçleri, olası tehditleri sistematik bir yaklaşımla ele almayı sağlar. Bu süreçler uluslararası standartlara (örneğin ISO 31000) ve çerçevelere (örneğin COSO ERM) uygun şekilde yapılandırılır. Üretimden dağıtıma kadar enerji değer zincirinde belirsizlikleri kontrol altına almak için risklerin belirlenmesi, analiz edilmesi, uygun önlemlerin uygulanması ve sonuçların sürekli izlenmesi büyük önem taşır. 

Özellikle enerji sektöründe risk yönetimi, şirketlerin stratejik hedeflerinden sapmasını önlemeye, operasyonel kesintileri en aza indirmeye ve yasal uyumu sağlamaya yardımcı olur. Aşağıda enerji sektörü bağlamında risk yönetimi sürecinin temel adımları detaylandırılmaktadır.

Risklerin tanımlanması ve sınıflandırılması

Risk yönetiminin ilk adımı, organizasyonun karşılaşabileceği tüm potansiyel risklerin tanımlanmasıdır. Bu aşamada şirketin faaliyetlerine etki edebilecek iç ve dış risk faktörleri sistematik biçimde belirlenir. Enerji üretimi ve dağıtımındaki kritik süreçler incelenerek; teknik, finansal, stratejik ve çevresel tüm risk unsurları tespit edilir.

Örneğin yenilenebilir enerji santrallerinde hava koşullarına bağlı üretim değişkenliği önemli bir risk faktörüdür. Meteorolojik verilerin doğru analiz edilmemesi, beklenmeyen üretim dalgalanmalarına yol açabilir. Benzer şekilde, enerji dağıtım şirketleri için düzenleyici değişiklikler veya talep dalgalanmaları da operasyonel ve finansal risk yaratabilir.

Belirlenen risklerin etkin biçimde yönetilebilmesi için sonraki adım risk sınıflandırmasıdır. Riskleri kategorilere ayırmak, her bir risk türü için uygun yönetim stratejileri geliştirmeyi kolaylaştırır. Elektrik enerjisi alanında öne çıkan başlıca risk kategorileri şunlardır:

Piyasa Riskleri:

Enerji fiyatlarındaki dalgalanmalar, talep değişiklikleri ve döviz kuru hareketleri gibi faktörler, enerji şirketleri için önemli finansal riskler oluşturur. Özellikle serbest piyasada elektrik fiyatlarının ani düşüşü, üreticiler açısından gelir riski yaratabilir. Buna ek olarak, devletlerin piyasa mekanizmasına veya fiyatlara yönelik müdahaleleri de sektör dinamiklerini doğrudan etkileyebilir. Bu müdahaleler; tavan ya da taban fiyat uygulamaları, sübvansiyonlar, vergi düzenlemeleri veya ithalat–ihracat kısıtlamaları şeklinde ortaya çıkabilir.

Örneğin Türkiye’de enerji arz güvenliğini sağlamak ve tüketiciyi korumak amacıyla dönemsel olarak EPDK tarafından elektrik tarifelerine tavan fiyat getirilebilmekte veya doğalgaz fiyatları BOTAŞ sübvansiyonları ile dengelenebilmektedir. Avrupa’da ise enerji krizleri döneminde hükümetlerin fiyat müdahaleleri ve vergi indirimleri, piyasa dengelerini geçici olarak değiştirmiştir.

Bu tür politik müdahaleler kısa vadede tüketici ve arz güvenliği açısından olumlu sonuçlar doğurabilse de uzun vadede yatırımcı güveni, kârlılık ve piyasa öngörülebilirliği üzerinde baskı yaratabilir. Bu nedenle enerji sektöründe risk yönetimi süreçleri, yalnızca piyasa kaynaklı değil, aynı zamanda politika ve regülasyon kaynaklı riskleri de kapsayacak şekilde tasarlanmalıdır.

Regülasyon Riskleri

Enerji piyasasına ilişkin kanun ve yönetmeliklerdeki değişikliklerden doğan uyum riskleridir. Yeni emisyon kısıtlamaları, lisanslama koşulları veya tarife düzenlemeleri, şirketin operasyonlarını ve kârlılığını doğrudan etkileyebilir.

Kredi ve Finansal Riskler

Müşterilerin ödeme güçlüğü, proje finansmanındaki zorluklar veya likidite sorunları gibi finansal risklerdir. Özellikle yüksek sermaye gerektiren enerji yatırımlarında kredi riski ve nakit akışı yönetimi dikkatle izlenmelidir.

Operasyonel Riskler

Teknik arızalar, ekipman hataları, iş kazaları, siber saldırılar veya tedarik zinciri kesintileri gibi günlük operasyonları aksatabilecek risklerdir. Örneğin bir elektrik santralindeki türbin arızası veya iletim hattındaki hasar, hizmet sürekliliğini tehdit edebilir.

Riskleri tanımlama aşamasında, organizasyonun hedeflerini doğrudan veya dolaylı olarak etkileyebilecek tüm unsurlar ortaya konur ve sürecin geri kalanı bu tespitlere göre şekillenir. Enerji şirketleri, beyin fırtınası oturumları, saha deneyimleri, geçmiş olay kayıtları ve uzman görüşlerinden yararlanarak kapsamlı bir risk envanteri oluşturur. Bu şekilde, enerji sektöründe risk yönetimi süreci için temel teşkil edecek ayrıntılı bir risk listesi ve sınıflandırması hazırlanmış olur.

Ölçümleme ve risk analizi yöntemleri

Riskler belirlendikten sonra, her bir riskin önceliğinin ve ciddiyetinin anlaşılması için ölçümleme ve analiz aşamasına geçilir. Bu adımda risklerin gerçekleşme olasılığı ve potansiyel etkisi değerlendirilir. 

Risk analizi, nitel (kalitatif) veya nicel (kantitatif) yöntemlerle yapılabilir. Kalitatif analizde uzman görüşleri kullanılarak risklerin olasılık ve etki skorları belirlenir; bu skorlar bir risk matrisi üzerinde görselleştirilerek risk haritası oluşturulur. 

Örneğin 5×5’lik bir risk matrisi, yatay eksende olasılık ve dikey eksende etki derecelerini gösterip her riskin önem seviyesini renk kodlarıyla ortaya koyabilir. Bu sayede kurum, tanımlanan risklerin öncelik sırasını tespit edebilir. 

Yüksek olasılıklı ve büyük etkili riskler kırmızı bölgeye düşerek acil aksiyon gerektirdiği anlaşılır, düşük seviyeli riskler ise yeşil bölgede kalır.

Nicel analiz yöntemlerinde ise veriye dayalı daha derinlemesine değerlendirmeler yapılır. Özellikle enerji projelerinde ve piyasa risklerinde senaryo analizleri ve Monte Carlo simülasyonları gibi teknikler belirsizlikleri niceliksel olarak ölçmeye yardımcı olur. 

Örneğin, bir enerji santralinin inşaat süresi ve maliyeti için Monte Carlo simülasyonu yapılarak farklı senaryolarda bütçe ve takvim sapmaları hesaplanabilir. Finansal risklerin değerlendirilmesinde VaR (Value-at-Risk) modeli sık kullanılan bir araçtır; enerji ticareti yapan şirketler, belirli bir güven aralığında olası maksimum kayıplarını bu yöntemle tahmin edebilir. 

Hem kalitatif hem kantitatif analizlerin birlikte kullanılması, risk resminin daha net ve dengeli görülmesini sağlar. 

Analiz aşamasının sonunda risklerin firma için ne derece kabul edilebilir olduğu kararlaştırılır. Bu noktada kurumun belirlediği risk iştahı ve tolerans seviyeleri devreye girer; analiz edilen risk, kabul edilebilirlik düzeyini aşıyorsa mutlaka iyileştirici tedbirler planlanmalıdır. 

Sonuç olarak ölçümleme ve analiz, hangi risklerin öncelikli yönetilmesi gerektiğini ve hangi risklere katlanılabileceğini ortaya koyarak karar almaya temel oluşturur.

İzleme, raporlama ve sürekli iyileştirme

Risk yönetimi, uygulanacak önlemleri seçip hayata geçirmekle sona ermez; aksine, izleme, raporlama ve sürekli iyileştirme adımlarıyla döngüsel bir süreç haline gelir. Alınan risk kontrol önlemlerinin etkinliği ve risk profilindeki değişimler düzenli olarak takip edilmelidir. 

Risk için alınan önlemler hiçbir zaman “tamamlandı” olarak görülmemelidir, çünkü kurumların maruz kalabileceği riskler zaman içinde sürekli değişebilir. Devamlılık ve dinamizm gerektiren bu süreç, gelecekte oluşabilecek yeni riskler karşısında kurumun hazırlıklı olabilmesi için güçlü bir kurumsal hafıza ile yürütülmelidir. Hedefler, stratejiler ve ortam değiştikçe riskler ve risk yönetiminin dikkate alacağı konular değişir.

ISO 31000 standardı da risk yönetim süreçlerinin düzenli olarak izlenmesini ve değişen koşullar ortaya çıktığında güncellenmesini önermektedir. Bu yaklaşım, risk yönetiminde sürekli iyileştirme kültürünün yerleşmesini sağlar.

Enerji şirketleri, risklerin izlenmesi ve raporlanması için kurumsal yönetişim yapıları oluştururlar. Üst yönetimin risk durumundan haberdar olması ve gereken aksiyonların hızlı alınabilmesi için periyodik risk raporlamaları yapılır. Aşağıda risk izleme ve iyileştirme faaliyetlerine ilişkin bazı iyi uygulamalar sıralanmıştır:

• Anahtar risk göstergelerinin (KRI) takibi: Kritik risklere işaret eden metrikler tanımlanarak düzenli olarak izlenir (örneğin, arz-talep dengesi, ekipman arıza sıklığı, siber saldırı girişimleri sayısı gibi). Bu göstergelerdeki olumsuz trendler erken uyarı sinyalleri olarak değerlendirilir. 
• Düzenli denetim ve gözden geçirmeler: Risk komiteleri veya iç denetim birimleri belirli aralıklarla risk yönetimi uygulamalarını denetler. Kontrollerin etkinliği test edilir ve gerektiğinde iyileştirmeler önerilir. Ayrıca yılda en az bir kez risk envanteri ve değerlendirmesi güncellenerek yeni ortaya çıkan riskler eklenir, eski risklerin durumu revize edilir. 
• Olay raporlama ve analiz sistemi: Gerçekleşen arızalar, kazalar veya beklenmedik olaylar kayıt altına alınır ve kök neden analizi yapılır. Bu geri bildirim mekanizması sayesinde, yaşanan olaylardan ders çıkarılarak gelecekte benzer risklerin azaltılması için süreçler iyileştirilir. 
• Üst yönetime raporlama: Risklerle ilgili önemli gelişmeler ve analiz sonuçları düzenli raporlar veya gösterge tablosu(dashboard) aracılığıyla şirket yönetimine sunulur. Bu sayede yönetim, risk iştahı çerçevesinde kritik kararları zamanında alabilir ve kaynak tahsisinde önceliklendirme yapabilir. 
• Sürekli eğitim ve kültür geliştirme: Çalışanlara risk farkındalığı eğitimleri verilir, böylece herkes sorumluluk alanındaki riskleri izlemeye katkı sağlar. Açık iletişim ve öğrenme kültürü teşvik edilerek, risk yönetimi süreçlerine tüm seviyelerde katılım sağlanır. 

Bu izleme ve iyileştirme adımları, risk yönetimini canlı tutar ve şirketin değişen koşullara adaptasyonunu sağlar. Takibi yapılmayan riskin gerçekleşme potansiyelinin yükseleceği unutulmamalıdır. 

Dolayısıyla enerji sektöründe faaliyet gösteren bir şirket, risk profilini düzenli aralıklarla gözden geçirip gerekli güncellemeleri yaptığında, beklenmedik krizlere karşı çok daha dayanıklı hale gelir. 

Sonuç olarak, enerji sektöründe risk yönetimi süreçleri bir defaya mahsus bir proje değil, devam eden bir yönetim döngüsüdür. Bu döngü, sürekli iyileştirme prensibiyle işletildiğinde şirketlere sürdürülebilirlik, yasal uyum, operasyonel mükemmellik ve rekabet avantajı konularında önemli katkılar sağlar.

Üretim aşamasında karşılaşılan risk faktörleri ve bunlara yönelik çözümler, enerji üretim süreçlerinin güvenli, verimli ve sürdürülebilir şekilde devam ettirilebilmesi için kritik öneme sahiptir. Bu aşamada ortaya çıkan riskler genel olarak üç ana başlık altında toplanabilir: operasyonel riskler (ekipman arızaları, iş kazaları vb.), çevresel riskler (kirlilik, atık yönetimi, yasal uyum vb.) ve enerji arzı ile kapasite planlaması riskleri.

Her bir kategorideki risk faktörlerini proaktif olarak belirleyip uygun çözümleri uygulamak, işletmelerin üretim aşamasında ortaya çıkan sorunlara karşı dayanıklılığını artırır. Üretim tarafında, özellikle hidroelektrik, rüzgar ve güneş enerjisi santrallerinde operasyonel risklerin doğası farklıdır. Örneğin hidroelektrik santrallerde mevsimsel su seviyeleri ve türbin bakımları üretim sürekliliği açısından belirleyicidir; rüzgar santrallerinde türbin kanatlarında zamanla oluşan mekanik yıpranma ve uzak konumların getirdiği erişim zorlukları kontrol süreçlerini etkileyebilir; güneş santrallerinde ise panel kirliliği, inverter arızaları veya düşük güneşlenme periyotları verim kaybına yol açabilir. Bu tesislerin coğrafi olarak dağınık yapısı, uzaktan izleme sistemlerini ve düzenli bakım planlamasını zorunlu hale getirir.

Operasyonel riskler ve ekipman güvenliği

Operasyonel riskler, enerji üretim tesislerinin günlük işleyişinden kaynaklanan ve operasyonların sürekliliğini doğrudan tehdit eden risklerdir. Bu riskler; ekipman arızaları, bakım eksiklikleri, yedek parça temin sorunları, iş sağlığı ve güvenliği riskleri ile yasal uyum hatalarını kapsar. Özellikle tesisin yaşı, kapasitesi ve teknoloji düzeyi, karşılaşılabilecek arıza türlerini ve bakım ihtiyaçlarını belirleyen temel faktörlerdir.

Örneğin, eski jenerasyon termik santrallerde ekipman ömrünün dolmasına bağlı olarak daha sık mekanik arızalar yaşanabilir; hidroelektrik santrallerde su pompa sistemlerinde aşınma ve kaçaklar, rüzgar türbinlerinde ise dişli kutusu veya rotor arızaları sık görülen sorunlardır. Bu tür arızaların onarımında yedek parça temin süresinin uzunluğu veya ithalat bağımlılığı, üretim kayıplarını artırabilir.

Operasyonel risklerin önemli bir boyutu da iş sağlığı ve güvenliği (İSG) konusudur. Yüksek gerilim altında çalışma, türbin ve rotor gibi hareketli ekipmanlara yakınlık veya baraj alanlarında çalışma gibi durumlar çalışan güvenliği açısından ciddi risk oluşturur. Bu nedenle, enerji üretim tesislerinde İSG yönetim sistemlerinin (örneğin ISO 45001) uygulanması, koruyucu ekipman kullanımı ve periyodik güvenlik tatbikatları zorunluluk haline gelmiştir.

Bu çerçevede, operasyonel risklerin en aza indirilmesi için önleyici bakım programları (predictive & preventive maintenance) büyük önem taşır. Uluslararası standartlara uygun (örneğin ISO 55000 – Varlık Yönetimi Standardı, IEC 60300 – Güvenilirlik Yönetimi) bakım sistemleri, ekipman arızaları meydana gelmeden önce riskleri tespit etmeye yardımcı olur. Ayrıca, HAZOP ve FMEA gibi risk analizi yöntemleri kullanılarak süreçsel zayıflıklar belirlenip düzeltici önlemler alınabilir.

Çalışan eğitimi, acil durum eylem planları ve otomatik izleme sistemleri (SCADA, sensör tabanlı bakım yazılımları vb.) de operasyonel risk yönetiminin tamamlayıcı unsurlarıdır. Böylelikle hem ekipman güvenliği hem de üretim sürekliliği korunur.

Özetle, operasyonel risklerin yönetimindeki temel amaç, olası arızaları ve darboğazları önceden tespit ederek enerji üretiminde kesintisiz, güvenli ve sürdürülebilir bir operasyonel yapı kurmaktır.

Çevresel riskler ve sürdürülebilirlik önlemleri

Enerji sektöründe çevresel riskler, yalnızca doğal kaynakların korunması açısından değil, aynı zamanda işletmelerin mali sürdürülebilirliği ve itibarı açısından da büyük önem taşır. Enerji sektöründe risk yönetimi kapsamında, üretim ve dağıtım süreçlerinde çevreye verilebilecek doğrudan ve dolaylı zararların önceden öngörülmesi, ölçülmesi ve azaltılması gerekir.

Termik santraller bu konuda en yüksek çevresel riski taşıyan tesisler arasındadır. Özellikle kömür ve fuel-oil ile çalışan santrallerde kullanılan kimyasal maddeler (örneğin kireçtaşı, amonyak, hidroklorik asit, kül atıkları) ve emisyon kaynaklı partiküller, doğru filtreleme sistemleri kullanılmadığında ciddi hava ve toprak kirliliğine yol açabilir. Bu tür tesislerde baca gazı arıtma sistemleri (örneğin elektrostatik filtreler ve desülfürizasyon üniteleri) sadece çevresel uyum için değil, aynı zamanda yasal yaptırımlardan kaçınmak için de kritik öneme sahiptir. Türkiye’de geçmiş yıllarda bu konuda önemli örnekler yaşanmış, filtre takmadığı için beş termik santralin kapatılması hem çevresel hem ekonomik etkileriyle gündem olmuştur (Gazete Duvar, 2020).

Benzer şekilde, üretim tesislerinde kullanılan soğutma suları, hidrolik yağlar, akülerdeki ağır metaller veya atık depolama alanlarındaki sızıntılar, yanlış yönetim sonucu yeraltı sularına veya toprağa karışarak kalıcı çevre kirliliğine neden olabilir. Bu durum, yalnızca ciddi temizlik maliyetleri yaratmakla kalmaz; aynı zamanda EPDK ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından yüksek tutarlı cezalarla karşılaşılmasına yol açar.

Dağıtım tarafında ise çevresel riskler daha çok bakım eksikliklerinden kaynaklanır. Örneğin, elektrik iletim ve dağıtım hatlarının zamanında temizlenmemesi veya kontrol edilmemesi, özellikle sıcak ve rüzgarlı havalarda kıvılcım kaynaklı orman yangınlarına neden olabilir. Bu tür olaylar yalnızca doğa için değil, aynı zamanda dağıtım şirketlerinin sigorta primleri, itibar ve hukuki sorumlulukları açısından büyük risk oluşturur. Kaliforniya’da yaşanan PG&E yangınları bu konuda çarpıcı bir örnektir; benzer riskler Türkiye’nin Muğla ve Aydın gibi yüksek sıcaklık ve yoğun hat ağına sahip bölgelerinde de potansiyel tehdit olarak değerlendirilmektedir. Bu nedenle, periyodik hat kontrolleri, bitki örtüsü temizliği ve izolasyon ekipmanlarının yenilenmesi, sürdürülebilir işletme yönetiminin ayrılmaz bir parçası haline gelmelidir.

Bu çevresel risklerin etkin yönetimi, aynı zamanda uluslararası sürdürülebilirlik standartlarına uyum açısından da giderek daha önemli hale gelmektedir. Avrupa Birliği’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM), yüksek karbon salımına sahip üretim süreçlerinden elde edilen ürünlere ek maliyetler getirmektedir. Bu durum, fosil yakıt ağırlıklı üretim yapan enerji şirketlerinin rekabet gücünü doğrudan etkileyebilir. Dolayısıyla, karbon ayak izinin azaltılması ve yeşil enerji raporlaması (ESG/CSRD) süreçlerinin şeffaf biçimde yürütülmesi, hem uluslararası ticarette hem de yatırımcı güveninde belirleyici rol oynayacaktır.

Sonuç olarak, çevresel risklerin kontrol altına alınması yalnızca yasal bir gereklilik değil, aynı zamanda uzun vadeli kurumsal risk yönetimi stratejisinin merkezinde yer almalıdır. Termik santrallerden yenilenebilir enerji tesislerine kadar tüm üretim yapılarında; düzenli bakım, emisyon kontrolü, atık yönetimi ve çevresel raporlama süreçleri, hem çevreyi koruyan hem de işletmenin varlığını sürdüren temel önlemler olarak değerlendirilmelidir.

Enerji arz güvenliği ve kapasite planlaması

Üretim tesislerinin devamlılığı açısından enerji arz güvenliği, en az diğer operasyonel unsurlar kadar önemli bir risk alanıdır. Fabrikanın ihtiyaç duyduğu elektrik veya enerji kaynağının kesintiye uğraması, üretimin tamamen durmasına neden olabilir. Hatta kısa süreli bir elektrik kesintisi bile tesislerde ciddi üretim kesintilerine yol açarak operasyonel verimliliği düşürür. Büyük bir üretim tesisinde tek bir gün boyunca yaşanan duruş, sektör ve ölçeğe bağlı olarak binlerce hatta milyonlarca dolar değerinde kayba neden olabilir. 

Dahası, yetersiz veya güvenilmez enerji arzı, makinelerin düzensiz çalışmasına sebep olarak ekipmanda beklenmeyen aşınma ve arızaları tetikleyebilir; bu da bakım maliyetlerini artırıp kritik cihazların ömrünü kısaltır. 

Enerji kaynaklı kesintiler, sadece finansal zarara değil aynı zamanda iş güvenliği risklerine ve çevresel uyum problemlerine de zemin hazırlayabilir (örneğin, sürekli elektrik kesintisi yaşayan bir tesisin verimsiz dizel jeneratörlere bel bağlaması, hem maliyetleri yükseltip operasyonel giderleri artırır hem de emisyonları yükselterek çevre mevzuatına uyumsuzluk riski doğurabilir).

Enerji arzıyla ilgili riskleri yönetmek için işletmeler kapsamlı bir enerji sürekliliği planı oluşturmalıdır. İlk olarak, tesisin mevcut ve gelecekteki enerji ihtiyacı düzenli olarak analiz edilmelidir. Üretim hacmindeki artışlar veya yeni teknolojilerin entegrasyonu, enerji talebini yükselteceğinden yük analizleri ile ileriki dönemlerde ihtiyaç duyulacak kapasite öngörülmelidir. 

Enerji tedarikçileriyle yakın iletişim kurmak da kritik önemdedir; yerel elektrik dağıtım şirketiyle görüşülerek fabrikanın talebi ve olası büyüme planları paylaşılmalı, şebekenin bu talebi karşılayabileceğinden emin olunmalıdır. 

İkinci adım olarak, yedek güç kaynakları için gerekli yatırımlar yapılmalıdır. Jeneratör gibi yedek güç sistemleri, acil durumlarda üretimin tamamen durmasını engelleyecek şekilde tasarlanmalıdır. Bu jeneratörlerin doğru kapasitede seçilmesi, düzenli bakımdan geçirilmesi ve özellikle pik talebi karşılayabilecek güçte olması gereklidir. 

Yedek enerji sistemlerinin gerçekten ihtiyaç anında çalışacağından emin olmak için periyodik testler yapılması şarttır. 

Üçüncü olarak, son yıllarda hızla gelişen enerji depolama çözümleri değerlendirilebilir. Fabrika ölçeğinde batarya sistemleri kurarak düşük talep zamanlarında enerji depolamak ve pik saatlerde veya şebeke kesintilerinde bu enerjiyi kullanmak mümkündür.

Enerji depolama, şebekeye bağımlılığı azaltarak operasyonel kesinti riskini en aza indirir. Son olarak, tesis bünyesinde yenilenebilir enerji kaynakları entegre etmek, uzun vadede hem enerji güvenliğini artırır hem de sürdürülebilirlik sağlar. 

Güneş panelleri, rüzgâr türbinleri gibi yenilenebilir sistemler uygun ölçeklerde kurulup üretim sahasına entegre edildiğinde, geleneksel şebekeye alternatif güvenilir bir enerji kaynağı sunar. Bu sayede üretim operasyonları, enerji fiyatlarındaki dalgalanmalara ve olası şebeke arızalarına karşı daha dirençli hale gelir. 

Özetle, enerji arz güvenliğini sağlamak için hem iç kaynaklı çözümler (jeneratör, batarya, yenilenebilir enerji) hem de dış paydaşlarla koordinasyon (tedarikçi ile planlama, talep yönetimi programlarına katılım gibi) bir arada uygulanmalıdır.

Diğer yandan, kapasite planlaması da üretim aşamasında göz ardı edilmemesi gereken bir risk yönetimi konusudur. Kapasite planlaması, bir üretim tesisinin talebi karşılamak için ne kadar üretim yapabileceğinin ve bunun için gereken kaynakların belirlenmesi sürecidir. 

Bu süreç doğru yönetilmediğinde iki tür risk ortaya çıkar: aşırı kapasite ve yetersiz kapasite. İhtiyaçtan fazla kapasiteye yatırım yapmak, atıl kalan makine parkı ve gereksiz personel maliyetleri anlamına gelirken; kapasiteyi çok kısıtlı tutmak ise gelen talebi karşılayamamak demektir. 

Maksimum talebe göre kapasite planlaması yapmak şirketi yüksek sabit maliyetlerle karşı karşıya bırakacak atıl kapasite sorununa yol açabilir. Benzer şekilde, gereğinden fazla “yalın” (minimum) kapasiteyle planlama yapmak da siparişlerin zamanında teslim edilememesi, yani talebin karşılanamaması riskini doğurur. Her iki uç durum da işletme için olumsuz sonuçlar yaratır ve bu nedenle kapasite planlamasında dengeyi tutturmak esastır. 

Başka bir deyişle, kapasite planlaması, bir işletmenin kaynaklarının (iş gücü, ekipman, tesis vb.) müşteri talepleriyle uyumlu hale getirilmesini amaçlar; böylece ne kaynak fazlası nedeniyle israf ne de kaynak yetersizliği nedeniyle fırsat kaybı yaşanır. 

Bu dengeyi sağlamak için işletmeler, talep tahmini yöntemlerine güvenmelidir. Geçmiş satış verileri, piyasa trendleri ve sezonluk dalgalanmalar analiz edilerek geleceğe dönük olabildiğince doğru talep projeksiyonları yapılmalı ve kapasite buna göre ayarlanmalıdır. 

Örneğin, önümüzdeki dönem talebin artacağı öngörülüyorsa, kapasite artırma stratejileri devreye sokulmalıdır: ilave üretim hatları kurmak, yeni makineler yatırımı yapmak veya gerekirse fazla mesai ve vardiya sayısını yükseltmek gibi adımlar planlanabilir. 

Tersine, talepte bir düşüş bekleniyorsa stok seviyeleri ve üretim hızı optimize edilerek fazla üretim riskinden kaçınılmalıdır. Kapasite planlaması dinamik bir süreç olmalıdır; düzenli izleme ve revizyon ile kapasite kullanımı performansı değerlendirilip, sapmalar görüldüğünde planlar güncellenmelidir. 

Böylece işletme, piyasa koşullarındaki değişimlere hızlı adapte olarak ne atıl kapasite nedeniyle maliyete katlanır ne de yetersiz kapasite nedeniyle satış fırsatlarını kaçırır.

Sonuç olarak, enerji arz güvenliği ve kapasite planlaması, üretim aşamasındaki süreklilik ve verimlilik için stratejik öneme sahip iki unsurdur. Enerji tarafında, kesintisiz güç tedariğini güvence altına almak için teknolojik ve yönetimsel önlemlerin bir arada kullanılması gerekirken; kapasite tarafında, pazardaki talep ile üretim kabiliyetini dengeleyecek esnek bir planlama yaklaşımı şarttır. Her iki alanda da önceden tedbir almak, beklenmedik aksaklıklar karşısında üretim faaliyetlerinin dirençli olmasını sağlar. 

Üretim aşamasında risk faktörleri ve çözümler kapsamındaki bu konulara gereken özeni gösteren işletmeler, hem günlük operasyonlarında kesinti yaşamayacak hem de uzun vadeli stratejik hedeflerine ulaşma yolunda önemli bir avantaj elde edecektir. 

Dağıtım altyapısının güvenilirliği, enerji sektöründe risk yönetiminin temel unsurlarından biridir. Geniş çaplı elektrik kesintileri, toplumsal hayatı felç edebildiği gibi ekonomiye de ağır darbe vurabilir. Örneğin, 2015’te Türkiye genelinde yaşanan tarihi elektrik kesintisi dokuz saatten uzun sürmüş; ülke çapında ulaşım, sağlık ve sanayi faaliyetlerini durma noktasına getiren bu olayın ekonomik maliyetinin en az 700 milyon dolar olduğu raporlanmıştır. 

Bu tür ağır sonuçlar, dağıtım şebekelerinde risklerin proaktif şekilde yönetilmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır. Bu bölümde, enerji sektöründe risk yönetimi bağlamında şebeke güvenliği ve siber tehditler, arıza ve bakım süreçleri ile akıllı şebeke teknolojilerinin riski azaltmadaki rolü ele alınacaktır.

Şebeke güvenliği ve siber tehditler

Elektrik dağıtım şebekesinde siber güvenlik, enerji sektöründe risk yönetimi stratejisinin kritik bir boyutudur. Enerji altyapılarının dijitalleşmesiyle birlikte, operasyonel teknoloji sistemleri (SCADA, dağıtım yönetim sistemleri vb.) siber saldırılara karşı daha savunmasız hale gelmiştir. 

Geleneksel olarak izole çalışan endüstriyel kontrol sistemleri, şimdi kurumsal IT ağları ve internete bağlı olup yeni tehditlere maruz kalmaktadır. Nitekim 2015 yılında Ukrayna’da, Rusya bağlantılı Sandworm hacker grubu dağıtım merkezi SCADA sistemlerine sızarak 230.000’den fazla kişiyi karanlıkta bırakan geniş çaplı bir elektrik kesintisi gerçekleştirmiştir. 

Bu olay, dağıtım şebekelerinin siber saldırılarla fiziki hasara uğratılabileceğini gösteren çarpıcı bir örnektir.

Siber saldırganların yöntemleri de çeşitlilik göstermektedir. Fidye yazılımları (ransomware) enerji şirketlerini hedef alarak kritik sistemleri şifreleyip operasyonları durma noktasına getirmektedir. Örneğin Mayıs 2021’de ABD’de Colonial Pipeline şirketine yapılan fidye yazılımı saldırısı, ülkenin en büyük yakıt boru hatlarından birini devre dışı bırakmış; şirketin faaliyetleri durduğu için ABD’nin doğu yakasında yakıt tedarikinde kriz yaşanmış ve saldırganlara 4.4 milyon dolar fidye ödenmek zorunda kalınmıştır. 

Ayrıca akıllı sayaçlar ve sensörler gibi IoT cihazlarındaki güvenlik açıkları da tüm şebekeyi riske atabilir. 2016’da gerçekleşen Mirai adlı zararlı yazılım saldırısı, dünya çapında binlerce IoT cihazını kontrol altına alarak devasa bir DDoS saldırısı düzenlemiştir. 

Benzer bir saldırı senaryosu, yeterli korumaya sahip olunmadığı takdirde akıllı şebeke sistemlerini çökertme potansiyeline sahiptir. Bu nedenle dağıtım şebekelerinde siber risklerin yönetimi için güçlü önleyici tedbirler alınmalıdır. 

Kritik altyapılarda çok katmanlı güvenlik mimarileri uygulanarak ağ segmentasyonu, gelişmiş güvenlik duvarları, izinsiz giriş tespit sistemleri ve veri şifreleme gibi yöntemler bir arada. Ayrıca personele yönelik siber farkındalık eğitimleri ve düzenli penetrasyon testleri de şebeke güvenliğini artıran önemli uygulamalardır.

Arıza, kesinti ve bakım süreçleri

Fiziksel arızalar ve ekipman hataları, elektrik dağıtımında kesinti riskini sürekli gündemde tutar. Bu riskleri en aza indirmek için hem önleyici tedbirler hem de etkin arıza yönetimi süreçleri kritik önemdedir. Dağıtım şebekelerinde herhangi bir arızanın geniş alana yayılıp domino etkisi yaratmaması için “N-1 kriteri” gibi yedeklilik ilkeleri uygulanır ve yük akışı alternatif hatlara yönlendirilerek kesinti alanı sınırlandırılır. 

Aksi halde, tek bir noktadaki kontrolsüz arıza, ulusal boyutta kesintilere yol açabilir. 31 Mart 2015 tarihli Türkiye elektrik kesintisi vakasında, Ege Bölgesi’nde bir santralin aniden devre dışı kalmasıyla başlayan frekans dalgalanmaları ardından diğer santrallerin de devreden çıkmasına yol açmış; Avrupa şebekesi (ENTSO-E) bu dalgalanma nedeniyle Türkiye şebekesini koruyucu olarak ayırınca tüm ülkeyi etkileyen bir çökmenin gerçekleştiği görülmüştür. Soruşturma sonucunda olayın, erken saatlerdeki şebeke yönetim hatalarının tetiklediği zincirleme bir arıza olduğu raporlanmıştır. 

Bu örnek, arıza ve kesinti risklerinin bütüncül bir yaklaşımla yönetilmezse ne denli yıkıcı olabileceğini göstermektedir.

Arıza riskini azaltmanın ve kesintileri önlemenin en önemli yolu, etkili bakım stratejileri uygulamaktır. Elektrik dağıtım şirketleri, altyapı varlıklarının ömrünü uzatmak ve beklenmedik kesintileri önlemek için farklı bakım yöntemlerini bir arada kullanır. Başlıca bakım yaklaşımları şunlardır:

• Reaktif Bakım (Arıza Oldukça Bakım): Ekipman arızalandıktan sonra müdahale edilen, plansız bakım türüdür. Ancak elektrik dağıtım sistemleri için bu yöntem artık ekonomik ve güvenilir bulunmamaktadır; zira bir arızanın kendi haline bırakılması başka arızalara yol açabildiği gibi, onarım sırasında hizmet kesintisinin genişlemesine neden olabilmektedir.
  Bu nedenle salt reaktif yaklaşım, günümüz işletmeciliğinde kabul görmemektedir. 
• Önleyici Bakım (Planlı Periyodik Bakım): Arızalar meydana gelmeden önce belirli periyotlarla ekipmanların kontrol edilmesi ve yenilenmesini içerir. Dağıtım şirketleri, trafolar, hatlar ve şalt sahaları için aylık, altı aylık veya yıllık periyotlarla rutin bakım takvimleri uygulayarak arıza olasılığını düşürmeye çalışır.
  Periyodik bakım sayesinde, ekipmanlar yıpranmadan değiştirildiği veya bakım gördüğü için beklenmedik kesinti riski azalır. Ancak gereğinden sık bakım yapmanın maliyeti de göz önünde bulundurulmalı; bu denge, geçmiş arıza verilerinin analizine dayalı optimum periyotlar belirlenerek sağlanmaktadır. 
• Kestirimci Bakım (Öngörücü Bakım): Gelişmiş sensörler, IoT cihazları ve veri analitiği kullanarak ekipmanlarda oluşabilecek arızaların önceden tahmin edilmesini hedefleyen yaklaşımdır. Gerçek zamanlı izlenen sıcaklık, titreşim, akım gibi parametreler sayesinde, arızaya eğilimli bileşenler henüz bozulma gerçekleşmeden tespit edilip değiştirilebilir.
  Bu yöntem, büyük arızalar meydana gelmeden önce önlem alarak hem kesinti süresini hem de tamir maliyetlerini azaltır. Nitekim IBM’in akıllı şebeke teknolojisini kullanan bir projede, öngörücü bakım uygulamaları sayesinde bakım masraflarında %20 oranında azalma sağlandığı. Kestirimci bakım, yapay zekâ destekli analizlerle her geçen gün daha etkin hale gelmekte ve elektrik dağıtım sektöründe hızla yaygınlaşmaktadır. 

Bakım ve operasyon süreçleri ne kadar iyileştirilirse iyileştirilsin, sıfır arıza hedefi gerçekte mümkün olmayabilir; bu nedenle dağıtım şirketleri kesintilere hazırlıklı olmak ve meydana gelen arızaları en kısa sürede izole edip beslemeyi alternatif kaynaklardan sürdürmek zorundadır. 

Günümüzde SCADA tabanlı otomatik yeniden besleme ve kendini iyileştiren şebeke sistemleri, arıza olduğunda insan müdahalesine gerek kalmadan şebeke topolojisini ayarlayarak etkilenen müşteri sayısını ve kesinti süresini dramatik biçimde azaltabilmektedir. 

Manuel yöntemlerle bir arızanın tespiti ve yük transferi dakikalar hatta saatler alabilirken, otomatik arıza yönetimi sayesinde kesinti süresinin 1–5 dakika gibi kısa bir seviyeye indirilebildiği belirtilmektedir. 

Örneğin, ABD’de 2011–2014 yılları arasında farklı bölgelerde yürütülen yedi “self-healing” dağıtım şebekesi projesi sonucunda, kesintilerden etkilenen kullanıcı sayısının %45, toplam kesinti süresinin ise %51 oranında azaltıldığı bildirilmiştir. 

Bu veriler, akıllı otomasyon ve hızlı arıza izole etme teknolojilerinin, dağıtım altyapısındaki riskleri yönetmede ne denli etkili olabildiğini ortaya koymaktadır.

Akıllı şebeke teknolojilerinin rolü

Geleneksel elektrik şebekelerinin sınırları, dijital teknolojilerin entegrasyonuyla önemli ölçüde aşılmaktadır. Akıllı şebeke (smart grid) teknolojileri, dağıtım ağlarında gerçek zamanlı izleme, çift yönlü iletişim ve otomatik kontrol imkanları sunarak risk yönetimini yeni bir seviyeye taşımaktadır. Sensörler ve veri toplama cihazları sayesinde şebekenin her noktası anlık olarak izlenebilmekte; yapay zekâ destekli analizlerle olası arıza belirtileri veya dengesizlikler erkenden tespit edilebilmektedir. 

Aynı zamanda gelişmiş uzaktan kontrol sistemleri, operatörlere veya otonom yazılımlara anında müdahale etme olanağı tanımaktadır. Bu sayede, enerji akışı talebe göre dinamik biçimde ayarlanabilir ve lokal problemlere büyümeden müdahale edilir. 

Örneğin, akıllı şebeke projeleri sayesinde iletim-dağıtım sırasında yaşanan teknik enerji kayıplarında %15’e varan azalmalar sağlandığı. Bu, hem ekonomik kazanç hem de şebekenin daha verimli işletilmesi açısından önemli bir iyileşmedir.

Akıllı şebekelerin bir diğer kritik katkısı, dağıtım altyapısının dayanıklılık (resilience) kazanmasıdır. İki yönlü enerji akışı ve dağıtık enerji kaynaklarının entegrasyonu sayesinde, merkezi bir arıza durumunda bile enerji arzını sürdürebilmek mümkün olmaktadır. 

Özellikle mikroşebeke yapıları ve yerinde enerji üretimi, ana şebekeden yalıtık şekilde çalışarak kesinti anlarında hastane, veri merkezi gibi kritik tüketicilere elektrik sağlamaya devam edebilir. Bu yaklaşım, büyük çaplı altyapı arızalarının etkisini sınırlamada önemli rol oynar. Nitekim Kaliforniya’da uygulanmış mikroşebeke sistemleri, ana şebekedeki kesintiler sırasında bazı bölgelerin kendi kendine çalışmasını sağlayarak yaklaşık 2 milyon dolar tutarında ekonomik zararı.

Akıllı şebeke unsurlarından biri olan talep tarafı yönetimi (demand response) de şebeke risklerini azaltmada etkilidir. Gerçek zamanlı talep yönetimi ve dinamik fiyatlandırma ile tüketicilerin kullanım alışkanlıkları değiştirilebilmekte, böylece pik yük zamanlarında şebekeye binen stres azaltılmaktadır. Örneğin New York’ta yapılan bir pilot projede, talep yanıt programları sayesinde elektrik tüketiminde %10’luk bir düşüş sağlanmış ve yıllık 1 milyon dolar tasarrufa ulaşılarak şebekenin tepe yükleri önemli ölçüde. Bu tür uygulamalar, dağıtım altyapısının daha dengeli ve güvenli işletilmesine katkıda bulunmaktadır.

Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde de akıllı şebeke teknolojileri, dağıtım risklerini yönetmek için önemli bir fırsat olarak görülmektedir. Son yıllarda Türkiye’de akıllı şebeke yatırımları hız kazanmıştır: Türkiye Akıllı Şebeke 2023 (TAS 2023) projesi kapsamında 21 elektrik dağıtım şirketinin altyapı ihtiyaçları analiz edilmiş ve 2035 yılına kadar ülkedeki elektrik sayaçlarının %80’inin akıllı sayaçlarla değiştirilmesi hedeflenmiştir. 

Bu dönüşümün gerçekleştirilmesi için yaklaşık 21 milyar TL gibi büyük bir yatırım planlanmıştır ve özellikle yenilenebilir enerji kaynaklarının dağıtık olarak entegrasyonunu kolaylaştırarak şebekenin esneklik ve sürdürülebilirliğini artıracağı. Ancak, akıllı şebekeye geçiş zorluklar da içermektedir. 

İlk kurulum maliyetlerinin yüksek oluşu, mevcut eski altyapı ile yeni sistemlerin entegrasyonunun karmaşıklığı ve siber güvenlik risklerinin artması, bu teknolojilerin yaygınlaşmasını yavaşlatan başlıca etmenlerdir. Nitekim literatürde, kendi kendini iyileştiren şebeke konseptinin yaklaşık 20 yıldır bilinmesine karşın yüksek maliyet, kalifiye personel ihtiyacı ve güvenlik endişeleri nedeniyle uygulamada istenen hızda yaygınlaşamadığı vurgulanmaktadır. 

Tüm bu engellere rağmen, akıllı şebeke teknolojilerinin getirileri uzun vadede bu maliyetleri haklı çıkaracak düzeydedir. Sonuç olarak, dağıtım altyapısının modernizasyonu ve akıllandırılması, gelecekteki kesinti ve saldırı risklerini minimize etmenin anahtarı olarak görülmektedir. Enerji sektöründe risk yönetimi kapsamında dağıtım şebekelerinin güvenli, dayanıklı ve verimli hale getirilmesi, hem kesintisiz hizmet hem de ulusal enerji güvenliği için stratejik bir önceliktir.

Enerji sektöründe risk yönetimi kapsamında finansal riskler ve düzenleyici riskler, şirketlerin sürdürülebilirliği açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle Türkiye gibi dinamik ve regülasyon yoğun bir piyasada, finansal dalgalanmalar ve yasal düzenlemelerdeki değişimler, üretim ve dağıtım şirketlerinin stratejik planlamalarında merkezi bir yer tutar. Aşağıda, enerji piyasası dalgalanmalarının getirdiği fiyat riski ile mevzuata uyum ve değişen düzenlemelere hazırlığın önemi ele alınmıştır.

Enerji piyasası dalgalanmaları ve fiyat riski

Enerji piyasalarında fiyatlar, arz-talep dengesi, yakıt maliyetleri ve makroekonomik gelişmeler gibi birçok faktörden etkilenir. Türkiye elektrik piyasasında toptan satış fiyatı (PTF) her saat oluşmakta ve günlük spot piyasada belirlenmektedir. Bu yapının doğal sonucu olarak elektrik fiyatlarında yüksek volatilite gözlemlenir. 

Örneğin, 2021 yılında hidroelektrik üretiminin beklenenden düşük kalması ve küresel ölçekte doğal gaz ile kömür fiyatlarının artması sonucu Türkiye’de spot elektrik fiyatları önemli ölçüde yükseldi. Aylık ortalama elektrik fiyatı, yıl içinde ABD Doları bazında yaklaşık %86 oranında artış göstererek bazı dönemlerde sabit YEKDEM (Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması) alım tarifesinin bile üzerine çıktı. 

Bu örnek, piyasa dalgalanmalarının üreticiler ve tedarikçiler için nasıl bir fiyat riski yaratabileceğini açıkça ortaya koymaktadır.

Fiyat dalgalanmaları üretim tarafında öngörülemez gelir değişimlerine yol açabilir. Özellikle spot piyasaya satış yapan elektrik üreticileri, talebin düşük olduğu veya yenilenebilir üretimin yüksek seyrettiği dönemlerde fiyat düşüşü riskiyle karşı karşıyadır. Diğer yandan, talebin ve yakıt maliyetlerinin arttığı dönemlerde fiyatlar ani yükseliş gösterebilir. Bu durum, portföy yönetimi yapmayan veya finansal araçlarla korunmayan (‘hedge’ etmeyen) tedarikçiler için ciddi maliyet riskleri doğurur. 

Kur dalgalanmaları da Türkiye enerji sektöründe önemli bir finansal risktir; zira ithal edilen doğal gaz ve kömür gibi birincil enerji kaynaklarının fiyatları dövize endekslidir. Örneğin, Türk Lirası’nın değer kaybettiği dönemlerde doğal gazla elektrik üreten santrallerin maliyetleri hızla yükselir ve kârlılık düşer. 

2018 yılına ait bir analiz, döviz kurundaki hızlı yükseliş sonucu doğal gaz santrallerinin “spark spread” olarak bilinen kâr marjlarının daraldığını göstermiştir. Bu gelişme, özellikle döviz kredisi ile yatırım yapmış santraller için ciddi bir finansal risk oluşturmuş ve sektörde bazı projelerin finansmanının yeniden yapılandırılmasını gündeme getirmiştir. 

Aynı şekilde, YEKDEM mekanizması kapsamında yenilenebilir enerji üreticilerine döviz bazlı alım garantisi verilmesi kur riskini kamu ve tüketiciler üzerine alırken, tedarik şirketleri için YEKDEM maliyetleri dalgalı hale gelmektedir. Dolar kurundaki 0,1 TL’lik bir artışın, 2018 yılında YEKDEM birim maliyetini yaklaşık 2,5 TL/MWh yükselttiği hesaplanmıştır. 

Bu da portföyünde yüksek elektrik tüketimi bulunan bir tedarikçinin yıllık maliyetine milyonlarca liralık ek yük getirebilir.

Finansal risklerin etkin yönetimi için enerji şirketleri çeşitli stratejiler uygulamaktadır. Bunların başında türev piyasaların ve uzun vadeli ikili anlaşmaların kullanımı gelir. Türkiye’de EPİAŞ bünyesinde hayata geçirilen Vadeli Elektrik Piyasası (VEP) ve vadeli doğal gaz piyasaları, şirketlere ileri tarihli fiyat sabitleme imkânı tanıyarak öngörülebilirliği artırmaktadır. Ayrıca büyük tüketicilerle yapılan uzun vadeli elektrik satış anlaşmaları (PPA – Power Purchase Agreement), üreticiler açısından fiyat riskini azaltmanın bir yoludur. 

Üretim portföyünün çeşitlendirilmesi de bir diğer stratejidir; örneğin sadece doğal gaza dayalı üretim yerine, yenilenebilir, hidro ve yerli kömür gibi farklı kaynaklara sahip bir portföy oluşturmak fiyat oynaklığının etkilerini dengeleyebilir. Son olarak, enerji ticareti yapan şirketler ETRM (Energy Trading and Risk Management) yazılımları kullanarak gerçek zamanlı risk izleme, senaryo analizleri ve pozisyon takibi yapmaktadır. 

Bu sistemler, piyasa tetikleyicilerine göre otomatik alım-satım kararları, kademeli sabitleme ve ‘stop-loss’ seviyeleri gibi kural setleriyle riskleri sınırlandırmaya yardımcı olur. Özetle, finansal risklerin yönetiminde proaktif davranan ve gerekli araçları kullanan şirketler, dalgalı piyasa koşullarında bile finansal sağlamlıklarını koruyabilir.

Yasal uyumluluk ve regülasyonlara hazırlık

Enerji sektöründe düzenleyici risk yönetimi, en az finansal risk yönetimi kadar hayati bir konudur. Türkiye enerji piyasası, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) başta olmak üzere çeşitli otoritelerin yayımladığı kanun, yönetmelik, tebliğ ve kurul kararları ile şekillenir. 

Yasal uyumluluk, şirketlerin bu mevzuatlara tam olarak uymasını, değişikliklere hızla adapte olmasını ve olası yaptırımlardan kaçınmasını gerektirir. Regülasyon riskinin tanımı, mevzuat ve standartlarda meydana gelen değişiklikler sonucunda bir şirketin karşılaşabileceği yaptırımlar, finansal kayıplar veya itibar zararları ihtimali olarak verilebilir. 

Bu risk, enerji şirketleri için çift yönlüdür: Hem mevcut kurallara uyum sağlama zorunluluğu hem de gelecekteki düzenleme değişikliklerine hazırlıklı olma ihtiyacı.

Türkiye enerji piyasasında yakın dönemde yaşanan örnekler, düzenleyici riskin somut etkilerini ortaya koymaktadır. Örneğin, Son Kaynak Tedarik Tarifesi Tebliği ile yüksek tüketimli büyük müşterilerin serbest piyasaya çıkışının kolaylaştırılması, görevli perakende satış şirketlerinin portföylerinden önemli müşterilerin ayrılmasına ve kâr marjlarının düşmesine neden oldu. 

Yine YEKDEM yönetmeliğinde yapılan bir değişiklik, bu destek mekanizmasından yararlanan bazı yenilenebilir enerji santrallerine daha önce muaf oldukları dengesizlik (dengeleme) maliyetlerini yükledi. 

Bu tip beklenmedik değişiklikler, yatırım kararları alınırken öngörülmemiş ekstra maliyetler ve gelir kayıpları yaratabilir. Regülasyon riskinin bir diğer boyutu da çevresel ve teknik standartlardır. Örneğin, 2020 yılında baca filtresi takmayan 5 termik santral tamamen, 1 santral ise kısmi olarak kapatılmıştır. Ancak bazı santrallere geçici faaliyet belgesi verilmiş ve filtre yükümlülüklerini yerine getirme koşuluyla yeniden faaliyete açılabilme imkânı tanınmıştır (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, 2020). Bu durum, kapatmanın hem cezai yaptırım hem de kamuoyu baskısıyla alınmış geçici bir tedbir niteliği taşıdığını düşündürebilir.

Bu olay, çevresel düzenlemelere hazırlık yapmamanın doğrudan operasyonel kayıplara yol açabileceğini göstermiştir. Benzer şekilde EPDK, lisans sahibi şirketlerin yatırım yükümlülüklerini ve hizmet kalitesi standartlarını düzenli olarak denetler; eksiklik tespit edildiğinde idari para cezaları, geçici durdurma veya lisans iptali gibi yaptırımlar uygulayabilir.

Düzenleyici risklere karşı etkin yönetim, öncelikle proaktif uyum programları geliştirerek mümkün olur. Enerji şirketleri, bünyelerinde uyumdan sorumlu birimler ve hukuk müşavirlikleri tesis ederek mevzuat değişikliklerini sürekli izlemeli ve analiz etmelidir. EPDK’nın kurul kararları, tebliğler veya Bakanlık politikalarındaki değişim sinyalleri erken dönemde takip edilerek, şirket stratejileri buna göre güncellenmelidir. Örneğin, yaklaşan bir düzenleme değişikliği üretim maliyetlerini artıracaksa, şimdiden finansal planlamada bu maliyetler hesaba katılmalı veya gerekli teknolojik yatırımlar planlanmalıdır. 

Senaryo analizi ve stres testleri, düzenleyici belirsizliklerin şirket finansallarına etkisini öngörmeye yardımcı bir yöntemdir. Büyük enerji şirketleri, olası bir tarife revizyonu, vergi artışı veya yeni bir emisyon ticaret sistemi gibi gelişmeler karşısında “ne olur” analizleri yaparak hazırlıklı olmaya çalışır. Ayrıca, sektörel dernekler ve lobicilik faaliyetleri yoluyla şirketler, mevzuat oluşturma sürecine katkı sağlayabilir veya görüş bildirebilirler; bu da çıkarılacak düzenlemelerin daha öngörülebilir ve uygulanabilir olmasına yardımcı olur.

Sonuç olarak, enerji sektöründe finansal riskler (örneğin fiyat ve kur dalgalanmaları) ile düzenleyici riskler (yasal uyum ve politika değişimleri), hem üretim hem dağıtım alanında faaliyet gösteren şirketler için kapsamlı bir risk yönetimi yaklaşımı gerektirir. Türkiye’nin enerji piyasası dinamikleri içinde, enerji sektöründe risk yönetimi uygulamalarını olgunlaştıran şirketler, belirsizlikler karşısında rekabet avantajı elde edecek ve uzun vadede daha dirençli olacaktır.

Enerji sektörü, dijital dönüşümle birlikte risk yönetimi alanında yeni bir çağa giriyor. Yapay zeka, büyük veri analitiği, blokzincir ve Nesnelerin İnterneti (IoT) gibi teknolojiler sayesinde enerji sektöründe risk yönetimi uygulamaları daha proaktif ve öngörülebilir hale gelmektedir. 

Bu bölümde dijital teknolojilerin risk tahmini ve kontrolündeki rolü ele alınacak; küresel ölçekteki gelişmeler ve Türkiye’deki enerji şirketlerinin bu yenilikleri kendi süreçlerine nasıl entegre edebilecekleri incelenecektir.

Yapay zeka ve veri analitiği ile risk tahmini

Yapay zeka (AI) ve veri analitiği, enerji sektöründe risklerin erken tespiti ve tahmininde devrim yaratmaktadır. Örneğin, tahmine dayalı bakım sistemleri yapay zeka destekli analizlerle santrallerde veya şebekelerde oluşabilecek arızaları önceden tespit ederek beklenmedik kesinti riskini azaltır. 

Bu sayede bakım-onarım maliyetleri önemli ölçüde düşer – nitekim AI tabanlı sistemlerin bakım giderlerini %30’a varan oranlarda azalttığı görülmüştür.

Büyük veri ve makine öğrenimi algoritmaları, geçmiş operasyon verilerini analiz ederek talep tahmini yapmada da kullanılmaktadır. Akıllı veri analitiği, tüketici davranışlarını ve hava durumu gibi etkenleri inceleyerek gelecekteki enerji talebini öngörebilir; üretimi buna göre ayarlayarak arz-talep dengesizliklerini ve enerji israfını en aza indirirl. 

Bu tür öngörücü analizler, elektrik şebekesinde aşırı yüklenme veya arz sıkıntısı gibi riskleri önceden belirleyip gerekli önlemleri almayı mümkün kılar. Örneğin, Avrupa’da birçok enerji şirketi dinamik fiyatlandırma ve tüketim dengeleme modellerini yapay zeka ile destekleyerek talep dalgalanmalarını yönetmekte ve müşterilerin kesinti riskini düşürmektedir.

Yapay zeka destekli karar destek sistemleri, iklim ve üretim risklerini de daha yönetilebilir hale getiriyor. Yenilenebilir enerji üretiminde hava koşullarının belirsizliği önemli bir risk iken, büyük veri analitiği ve makine öğrenimi ile hava durumu tahminlerinin doğruluğu artırılabiliyor. 

Nitekim 2025 yılında Avrupa’daki enerji şirketleri, rüzgâr ve güneş enerjisi üretim tahminlerinde büyük veri analizleri sayesinde %20’ye varan oranlarda daha yüksek doğruluk elde etmiştir. 

Bu sayede, yenilenebilir kaynakların dalgalı üretimi daha iyi öngörülerek enerji arz riskleri azaltılmaktadır.

Ayrıca yapay zeka, operasyonel güvenliği artırarak iş sağlığı ve güvenliği risklerini de minimize edebilir. Örneğin, gelişmiş görüntü işleme ve sensör verisi analizine dayalı AI çözümleri sayesinde tehlikeli saha koşullarında insan hatasından kaynaklanan kazaların önüne geçilebilir; koruyucu ekipman kullanımının denetimi ya da tehlikeli durumların algılanması gerçek zamanlı yapılabilir. 

Sonuç olarak, yapay zeka ve veri analitiğinin yaygınlaşması, enerji sektöründe risk yönetimi yaklaşımlarını kökten değiştirerek risk tahmin ve önleme kapasitesini önemli ölçüde artırmaktadır. 

Türkiye’de de enerji şirketleri bu alana yatırım yapmaya başlamış; örneğin SOCAR Türkiye, operasyonlarının her aşamasında sensörlerden gelen verileri yapay zeka ile analiz ederek birçok riski daha ortaya çıkmadan öngörebildiklerini belirtmektedir.

Blokzincir ve IoT uygulamaları

Nesnelerin İnterneti (IoT) teknolojileri, enerji altyapısının gerçek zamanlı izlenmesini sağlayarak risk yönetimine yeni bir boyut kazandırıyor. Akıllı şebekelere entegre edilen IoT sensörleri sayesinde üretimden dağıtıma kadar sistemin her noktası sürekli takip edilebilmektedir. 

Bu sensörler, şebekedeki gerilim, akım, sıcaklık gibi kritik parametrelerdeki anormallikleri anında tespit ederek operatörleri uyarır. Sonuç olarak, aşırı yüklenme kaynaklı arıza ve elektrik kesintisi riskleri en aza indirilir. 

Dünya genelinde IoT destekli akıllı şebeke uygulamaları hızla yaygınlaşıyor; 2025 itibarıyla küresel ölçekte 1 milyardan fazla akıllı sayaç devrede olup kullanıcıların anlık tüketimlerini izlemesine imkan tanımaktadır. 

Bu sayede hem tüketiciler gereksiz enerji kullanımını azaltarak kendi risklerini yönetebilmekte, hem de dağıtım şirketleri şebeke performansını optimize ederek enerji kayıplarını %15’e varan oranda düşürmeyi hedeflemektedir. 

Türkiye’de de dağıtım şirketleri IoT tabanlı akıllı şebeke ve SCADA sistemlerine yatırım yaparak arıza durumlarında hızlı müdahale ve kesinti sürelerini kısaltma hedefleri gütmektedir. Örneğin, sahaya yerleştirilen IoT sensörleri ile trafoların sıcaklık ve titreşim verileri anlık takip edilerek arıza oluşmadan bakım ekipleri yönlendirilebilmektedir (uygulamada pilot projeler bulunmaktadır).

Blokzincir teknolojisi ise enerji sektöründe veri bütünlüğünü ve işlemlerin şeffaflığını sağlayarak güvence mekanizması işlevi görür. Özellikle enerji ticaretinde blokzincir kullanımı, piyasa risklerini ve sahtekarlık olasılıklarını azaltmaktadır. Eşler arası (P2P) enerji ticareti uygulamalarında, blokzincir aracılığıyla küçük üreticiler ürettikleri fazla elektriği güvenli bir şekilde komşularına satabiliyor ve bu işlemler aracı olmadan kayıt altına alınıyor. 

Avustralya, Almanya ve ABD gibi ülkelerde yaygınlaşan bu model, merkeziyetsiz ticaret ile operasyonel riskleri düşürmekte ve enerji piyasalarını demokratikleştirmektedir. Benzer şekilde karbon kredisi piyasalarında blokzincir kullanımı, sahte veya mükerrer sertifika riskinin önüne geçerek şirketlerin çevresel yükümlülüklerini daha şeffaf ve güvenilir şekilde yönetmelerine imkan tanımaktadır. 

Akıllı sözleşmeler (smart contracts) yoluyla enerji alım-satım anlaşmalarının otomatikleştirilmesi ise insan hatasını en aza indirerek sözleşmesel riskleri ve bürokratik gecikmeleri azaltabilir.

Türkiye’de de blokzincir teknolojisinin enerji uygulamaları konusunda adımlar atılmaktadır. Örneğin, bir girişim olan Blok-Z platformu, aynı elektrik şebekesinde bulunan üretici ve tüketicilerin aracısız şekilde enerji ticareti yapmasına olanak sağlayan blokzincir tabanlı bir sistem geliştirmiştir. 

Bu tür yenilikler, Türkiye enerji piyasasında kayıp/kaçak maliyetlerini düşürme ve işlem güvenliğini artırma potansiyeli taşımaktadır.

Dijitalleşmenin yaygınlaşmasıyla birlikte yeni risk alanları da ortaya çıkmaktadır. Özellikle IoT cihazlarının ve akıllı şebekelerin internet bağlantılı olması, siber güvenlik risklerini büyütmüştür. Nitekim 2025 yılında enerji şirketlerine yönelik siber saldırıların %30 arttığı raporlanmıştır; kritik altyapılara yönelik bu tehditler, şebeke operasyonlarını kesintiye uğratma riski taşımaktadır. 

Bu riskleri yönetmek için şirketler, verilerini korumak üzere blokzincir tabanlı güvenli veri tabanları ve yapay zeka destekli siber güvenlik sistemleri kullanmaya başlamıştır. 

Böylece dijital teknolojilerin getirdiği yeni riskler, yine ileri teknolojilerin yardımıyla kontrol altına alınmaya çalışılmaktadır.

Sonuç olarak, dijital teknolojiler enerji sektöründe risk yönetiminin geleceğini şekillendirmektedir. Yapay zeka ve veri analitiği, risk tahmin ve önleyici aksiyonlarda insan kapasitesinin çok ötesinde imkanlar sunarken; IoT ve akıllı şebekeler, saha operasyonlarında gerçek zamanlı farkındalık yaratarak sistemi daha dayanıklı kılmaktadır. Blokzincir ise enerji ekosisteminde güven unsurunu pekiştirerek finansal ve operasyonel riskleri azaltan yeni iş modellerinin önünü açmaktadır. 

Küresel ölçekteki bu dijital dönüşüm trendi, Türkiye’deki enerji şirketleri için de büyük fırsatlar barındırıyor. Dijital çözümlerin benimsenmesi, şirketlerin enerji sektöründe risk yönetimi stratejilerini güçlendirerek hem verimlilik hem de güvenlik alanında rekabet avantajı sağlayacaktır.

Enerji sektöründe risk yönetimi başarısına ulaşmak için şirketlerin stratejik ve bütünsel bir yol haritası belirlemesi gerekir. Bu yol haritasının temel taşları, kurumsal düzeyde güçlü bir risk farkındalığı kültürü oluşturmak ve dünya çapında en iyi uygulamaları iş süreçlerine entegre etmektir. 

Unutulmamalıdır ki risk yönetimi sadece mevzuata uyum sağlamakla ilgili bir görev değil, aynı zamanda operasyonları, finansal performansı, müşteri ilişkilerini ve itibarı etkileyen kritik bir stratejik unsurdur. Aşağıda, enerji sektöründe risk yönetiminin başarılı olması için bu iki temel alana odaklanılmaktadır.

Kurumsal kültür ve risk farkındalığı oluşturma

Kurumsal risk kültürü, bir organizasyonun tüm seviyelerinde paylaşılan değerler, inançlar ve tutumlar yoluyla risk bilincinin yerleşmesini ifade eder. Çalışanların riskleri anlayıp günlük kararlarına yansıttığı, yöneticilerin risk yönetimine liderlik ettiği bir kültür ortamı, etkin risk yönetiminin vazgeçilmez parçasıdır. 

Bu kültürün temel özellikleri arasında ortak bir amaç ve değerler etrafında birleşme, sürekli öğrenme ortamı, zamanında ve şeffaf iletişim ile bireysel ve kolektif sorumluluk anlayışı sayılabilir. 

Böyle bir risk farkındalığı yüksek kültürde, çalışanlar riskleri tehlike boyutuna ulaşmadan önce fark edip yönetime bildirme konusunda istekli olurlar. Nitekim “risk yönetimi” bir kerelik bir faaliyet değil, süreklilik gerektiren bir süreçtir; risk farkındalığı güçlü bir kültüre sahip organizasyonlarda çalışanlar sorunları proaktif olarak rapor eder, prosedürlere titizlikle uyar ve güvenlik ile uyum hedeflerine aktif biçimde katkıda bulunur.

Risk kültürünü başarıyla inşa etmek için öncelikle liderlik desteği ve örnekliği şarttır. Üst yönetimin risk yönetimine verdiği önem, tüm organizasyona örnek olur ve “tonu yukarıdan aşağıya” belirler. İkinci olarak, eğitim ve farkındalık programları düzenli şekilde uygulanmalıdır. 

Deloitte tarafından enerji ve kamu hizmetleri sektöründe yapılan bir araştırmaya göre şirketlerin yarıdan fazlası (%57) risk kültürünü güçlendirmek için belirli stratejiler oluşturmakta; düzenli eğitimler, farkındalık oturumları ve liderlik iletişimleriyle pozitif bir risk kültürünü teşvik etmektedir. 

Bu kapsamda çalışanlara yönelik risk yönetimi eğitimleri, iş güvenliği seminerleri ve benzeri programlar risk duyarlılığını artırarak, günlük iş rutinlerinde risk düşüncesini canlı tutar. Ayrıca, açık iletişim ve teşvik edici bildirim mekanizmaları kurulması önemlidir. 

Çalışanların hata veya ‘ramak kala’ olaylarını cezalandırılma korkusu olmadan bildirebildiği bir ortam yaratmak, olası risklerin erkenden tespit edilmesini sağlar. Aksi takdirde, geçmişte yaşanan büyük endüstriyel kazalar, zayıf risk kültürü ve yetersiz süreç güvenliğinin felakete yol açabileceğini acı şekilde göstermiştir. 

Örneğin BP’nin Deepwater Horizon petrol platformu kazası (2010), kapsamlı risk yönetimi ve güvenlik kültürü eksikliğinin çevresel ve insani açıdan çok ciddi sonuçlar doğurabileceğini ortaya koymuş; bu olay sonrası sektörde süreç güvenliği ve risk farkındalığı konusunda önemli dersler çıkarılmıştır.

En iyi uygulamalar ve global örnekler

Dünya genelinde enerji şirketleri, risklerin etkin yönetimi ve dayanıklılık için kanıtlanmış bazı en iyi uygulamaları hayata geçirmektedir. Bu uygulamalar, coğrafi farklılıklardan bağımsız olarak, enerji sektöründe faaliyet gösteren tüm işletmeler için yol gösterici niteliktedir. Uluslararası standart ve çerçevelerin benimsenmesi bu yol haritasının ilk adımıdır. Örneğin, ISO 50001 (enerji yönetimi), ISO 14001 (çevre yönetimi) ve ISO 45001 (iş sağlığı ve güvenliği) gibi uluslararası standartlar, etkin risk programları oluşturmak için sağlam bir temel sunmaktadır. 

Benzer şekilde, COSO ERM veya ISO 31000 gibi kurumsal risk yönetimi çerçeveleri, risklerin bütüncül bir yaklaşımla ele alınmasına yardımcı olur. Global ölçekte başarısını kanıtlamış uygulamalardan bazıları şunlardır:

• Entegre Risk Yönetimi Sistemi: Riskleri farklı departmanlar ve disiplinler arasında ortak bir çerçevede birleştirmek, kör noktaları ortadan kaldırır. Silo yaklaşımını yıkarak üçüncü taraf, BT (IT) ve operasyonel risklerin tek bir entegre risk yönetimi sistemi altında konsolide edilmesi, kuruluşun risk duruşunu ve dirençliliğini artırır. Bu sayede tüm risk alanlarında ortak bir risk dili kullanılır ve bölümler arası iş birliğiyle risk değerlendirmeleri yapılır. 
• Teknolojiden Yararlanma: İleri teknoloji, modern risk yönetiminin merkezinde yer almaktadır. IoT sensörleri, gerçek zamanlı veri analitiği, dijital ikiz uygulamaları ve entegre risk izleme yazılımları gibi araçlar sayesinde riskler anlık olarak takip edilebilir. Örneğin, operasyonel risk göstergelerini izleyen dijital platformlar, sorunlar büyümeden önce erken uyarılar vererek müdahale imkanı tanır. Teknolojinin bu şekilde kullanımı, karar alma süreçlerini iyileştirirken farklı birimlerin aynı veriye dayanarak birlikte hareket etmesini de kolaylaştırır. 
• Siber ve İklim Dayanıklılığı: Son yıllarda enerji altyapılarına yönelik siber tehditler ve iklim kaynaklı riskler büyük ölçüde artmıştır. Bu nedenle global şirketler, siber güvenlik ve iklim dayanıklılığı konularını risk yönetimi stratejilerinin merkezine koymaktadır.
  Özellikle siber riskler konusunda proaktif adımlar atmak elzem hale gelmiştir; zira enerji sektöründe kritik altyapılara yapılan siber saldırıların sayısı hızla yükselmektedir (örneğin, ABD’de enerji şirketlerine yönelik ciddi siber saldırıların bir yılda %70 oranında arttığı rapor edilmiştir).
  Bu durum, BT sistemlerinin yanı sıra operasyonel teknoloji (OT) sistemlerini de kapsayan güçlü siber savunma önlemlerinin gerekliliğini ortaya koymaktadır. Benzer şekilde iklim değişikliği kaynaklı ekstrem hava olayları ve doğal afet senaryoları da göz ardı edilemez.
  Dünya genelinde enerji şirketleri, iklim risklerini iş planlamalarına entegre etmekte; iklim risk değerlendirmeleri yapmakta ve dayanıklılığı artırmak için yatırımlarını bu alana yönlendirmektedir. Örneğin, kuraklık, fırtına veya aşırı sıcaklık gibi olayların etkisini azaltmak için altyapı dayanıklılığını artıracak önlemler (şebeke iyileştirmeleri, yedekli sistemler vb.) ve acil durum eylem planları geliştirilmektedir. 
• Sürekli Eğitim ve Tatbikatlar: Risk yönetimi planları “raflarda tozlanmamalı”, düzenli aralıklarla test edilip güncellenmelidir. Çalışanlar için sürekli eğitim programları ve acil durum tatbikatları yürütülmesi, krize hazırlık seviyesini yüksek tutar. Birçok lider enerji şirketi her yıl çalışanlarına risk farkındalığı anketleri uygulamakta ve elde ettiği sonuçlara göre eğitim programlarını ve iç kontrol süreçlerini iyileştirmektedir.
  
  Ayrıca, düzenli denetimler ve gözden geçirmeler yaparak risk yönetimi uygulamalarının etkinliği değerlendirilir; eksikler tespit edilip giderilir. Bu döngüsel iyileştirme yaklaşımı, risk yönetiminin yaşayan bir süreç olmasını sağlar. 
• İş Sürekliliği ve Senaryo Planlaması: Büyük krizlere karşı önceden hazırlıklı olmak, enerji sektöründe hizmet sürekliliği açısından hayati önemdedir. Bu kapsamda senaryo planlaması yöntemleriyle farklı kriz senaryoları önceden kurgulanır ve her senaryo için eylem planları geliştirilir.
  
  Örneğin, geniş çaplı bir elektrik kesintisi, doğal afet (deprem, sel, orman yangını) veya kritik bir tedarik zinciri kesintisi yaşanması durumunda devreye girecek acil durum planlarının önceden hazır olması gerekir. Senaryo bazlı hazırlıklar sayesinde ekipler rollerini ve alacakları aksiyonları önceden bildiğinden, gerçek bir kriz anında daha hızlı ve koordineli reaksiyon gösterilebilir.
  
  Nitekim 2020’li yıllarda farklı coğrafyalarda yaşanan beklenmedik olaylar, bu tür hazırlıkların önemini vurgulamıştır. Örneğin, 2021’de ABD’deki Colonial Pipeline siber saldırısı, tek bir zafiyetin bile ulusal ölçekte akaryakıt arzında krize yol açabileceğini göstermiş ve BT ile OT sistemlerini birlikte ele alan entegre bir risk yönetimi yaklaşımının kritik olduğunu ortaya koymuştur.
  
  Yine benzer şekilde, aşırı sıcaklık ve orman yangınları nedeniyle elektrik şebekelerinde yaşanan sorunlar, iklim kaynaklı risk senaryolarının önceden planlanmasının ve ilgili paydaşlarla (acil durum ekipleri, kamu otoriteleri vb.) iş birliği içerisinde hazırlanmanın önemini göstermiştir. Tüm bu örnekler, iş sürekliliği planlarının ve senaryo analizlerinin kurumsal risk yönetiminin ayrılmaz bir parçası olduğunu kanıtlamaktadır. 

Yukarıda sıralanan en iyi uygulamalar, Türkiye’deki enerji sektörü işletmeleri için de son derece değerli rehber niteliğindedir. Global deneyimlerden çıkarılan dersler, yerel şirketlerin kendi risk yönetimi süreçlerini iyileştirmelerine yardımcı olabilir. 

Özellikle enerji sektöründe risk yönetimi konusunda atılacak proaktif adımlar, yalnızca risklerin minimize edilmesini değil, aynı zamanda belirsizlik ortamında rekabet avantajı sağlamayı da mümkün kılar. Unutulmamalıdır ki, risk yönetiminde kültür ve sistem yaklaşımı bir arada geliştiğinde, işletmeler beklenmedik fırtınalara karşı çok daha hazırlıklı ve dirençli hale gelecektir.

Enerji sektöründe faaliyet gösteren şirketler için risk yönetimi, yalnızca bir uyum zorunluluğu değil, aynı zamanda operasyonel süreklilik, şebeke güvenliği ve piyasa istikrarı açısından stratejik bir araçtır. Üretimden dağıtıma, tedarikten ticarete kadar tüm süreçlerde riskleri öngörmek, ölçmek ve yönetmek; kapasite planlaması, arz-talep dengesi ve enerji arz güvenliği açısından hayati önem taşır.

Bu makalede ele alınan yol haritası — güçlü bir risk kültürü inşa etmek, uluslararası standartlarla uyumlu yönetim sistemleri kurmak ve sürekli gelişim prensibiyle hareket etmek — enerji sektörünün karmaşık ve değişken doğasında sürdürülebilir rekabet gücü elde etmek isteyen şirketler için kritik bir kılavuz niteliğindedir.

Enerji sektöründe risk yönetimi, doğru uygulandığında yalnızca arızaları veya mevzuat risklerini azaltmakla kalmaz; aynı zamanda şirketlere finansal dayanıklılık, şebeke esnekliği (resilience) ve veri temelli karar alma kapasitesi kazandırır. Bugünün küresel enerji ortamı; iklim değişikliği, karbon düzenlemeleri (CBAM), yenilenebilir enerji portföylerinin entegrasyonu, siber güvenlik tehditleri ve enerji piyasalarındaki fiyat dalgalanmaları gibi çok boyutlu risklerle şekillenmektedir.

Bu zorlu ortamda, riskleri proaktif, entegre ve teknoloji destekli yaklaşımlarla yöneten şirketler, rekabet avantajını koruyarak piyasa dalgalanmalarına karşı daha dirençli hale gelirler. Etkili bir risk yönetimi programı; fırtınalı bir havada dahi elektrik şebekesinin kesintisiz çalışmasını sağlamak gibidir — başarı, hazırlık seviyesine, doğru iletişime ve uygun teknolojilerin entegrasyonuna bağlıdır.

Kurum genelinde paylaşılan bir risk vizyonu, güçlü veri analitiği altyapısı ve uluslararası enerji regülasyonlarıyla uyumlu yönetişim modeli, şirketlerin bugünün belirsizliklerini yönetip yarının fırsatlarını yakalamasını sağlayacaktır. Sonuç olarak, risk yönetiminde başarılı olan enerji işletmeleri; sadece beklenmedik şoklara karşı dayanıklı olmakla kalmaz, aynı zamanda karbonsuzlaşma hedefleri, enerji verimliliği yatırımları ve sürdürülebilir büyüme stratejileri doğrultusunda uzun vadeli bir rekabet üstünlüğü elde ederler.

Siz de Teolupus’un uzman danışmanlık hizmetleriyle işletmenizin risk yönetimi kapasitesini güçlendirebilir, enerji sektöründeki belirsizlikleri stratejik fırsatlara dönüştürebilirsiniz. Daha fazla bilgi almak veya danışmanlık talebinde bulunmak için bizimle iletişime geçin.

Kaynakça ve Referanslar

• Petroturk. (2025). Enerji Sektöründe Siber Güvenlik: Riskler, Maliyet Analizi ve Yapay Zekânın Rolü.
• TeoLupus (Buluc, Alp). (2024) İmalat Sektöründe Risk Yönetimi Teknikleri.
• KPMG Türkiye. (2021). 2021 Yılında Spot Elektrik Fiyatları YEKDEM Tarifesini Geride Bıraktı.
• Hurriyet Daily News. (t.y.). Explained: How 76 Million People Were Hit by Turkey’s Worst Blackout Since 1999.
• EMO (Elektrik Mühendisleri Odası). (t.y.). Elektrik Şebeke İşletmeciliği.
• Corpus Sigorta. (t.y.). Geleceğin Enerji Yönetiminde Akıllı Şebekelerin Rolü.
• DergiPark (B.E.Ü. Fen Bilimleri Dergisi). (t.y.). Elektrik Dağıtım Şebekelerinde Kendi Kendini İyileştiren Sistemler.
• Tütüncü, E.G. (2018). Kur Dalgalanmaları Enerjimizi Nasıl Da Değiştiriyor?
• Gazete Duvar. (2020). Beş Termik Santral Filtre Takılmadığı İçin Kapatıldı.
• Demirkaya, Y. (2022). Yapay Zeka, Enerji Sektöründe Dijitalleşmeyi ve İnovasyonu Hızlandırıyor. Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi.
• Lumian Energy. (2025). 2025’te Dijital Teknolojilerin Enerji Sektörüne Etkisi: Verimlilik, Güvenlik ve Sürdürülebilirlik.
• SOCAR Türkiye. (2022). Yapay Zekâ Enerji Şirketlerine Nasıl Yön Veriyor?
• Türk Telekom Ventures. (2019). Blok-Z Girişimi Tanıtım.
• Deloitte Insights. (2025). Managing Power and Utility Risks in a New Era of Uncertainty.
• CCO Consulting. (t.y.). Risk Management in the Energy Sector: Strategies for Resilience and Operational Excellence.
• Herrman & Herrman. (t.y.). Deepwater Horizon Oil Spill Report Delves Into Safety Oversights.
• AuditBoard. (t.y.). Risk Management Best Practices for Energy & Utilities: Proactive Strategies for a Changing Industry.
• AuditBoard (Feeney, C.). (2025). Enerji Sektöründe Siber Saldırı İstatistikleri, Colonial Pipeline Örneği ve İklim Risk Senaryoları.