Risk Değerlendirme-İlke 6 Odak Noktaları (Uygun Amaçlar Belirleme)

İLKE 6: Uygun Amaçlar Belirleme

Örgüt, amaçları, amaçlarla ilgili riskleri tanımlamaya ve değerlendirmeye olanak verecek yeterli açıklıkta, ayrıntılı olarak belirler.

Odak Noktaları:

Aşağıdaki odak noktaları, faaliyetler, raporlama ve uyumla ilgili amaçların önemli özeliklerini vurgular.

A-Faaliyet Amaçları

• Yönetimin Tercihlerini Yansıtır-

Faaliyetlere ilişkin amaçlar, yönetimin, kuruluşun yapısı, içinde bulunduğu sektöre ilişkin değerlendirmeler ve performansı hakkında tercihlerini yansıtır.

Faaliyet amaçları, kuruluşun faaliyet gösterdiği belirli işletme, sektör ve ekonomik ortamlarda yönetimin tercihlerini yansıtır. Örneğin bir belediye, her biri girişimler ve kriterlerle desteklenen çeşitli faaliyet amacı belirler, bu amaçlar arasında, örneğin;

• Geçmiş beş yıl içerisinde endüstri ve konut abonelerinin tüketim eğilimlerine göre su ücretleri belirlemek.
• Gelecek 2 yıl içerisinde 100 Km parke yol yapmak.

Kâr amacı güden bir kuruluş, kaynakların verimli kullanımına odaklanan faaliyet amaçları belirleyebilir. Örneğin büyük bir perakendecinin amaçları arasında şunlar bulunabilir:

• Müşterilerine, rakiplerine göre sürekli daha düşük fiyatlarda ve geniş bir yelpazede ürün sunmak.
• Gelecek iki çeyrek dönemde, stok devir hızını yılda 12’ye kadar artırmak.

• Risk Toleranslarını Dikkate Alır-

Yönetim, faaliyet amaçlarına ulaşmayla ilgili kabul edilebilir sapma seviyelerini göz önünde bulundurur.

Faaliyet amaçları için risk toleransı, amaca göre kabul edilebilir risk toleransı olarak ifade edilebilir. Yönetim, faaliyet amaçlarının bir parçası olarak, amaç belirleme süreci sırasında oluşturulan risk toleransını da belirtir.

• Faaliyet ve Finansal Performans Hedeflerini İçerir-

Örgüt, faaliyet amaçları kapsamında, kuruluş için arzu edilen faaliyet ve finansal performans seviyelerini belirtir.

Faaliyet amaçları, her kuruluşu ilgilendiren finansal performans hedeflerini içerir. Kâr amacı güden bir kuruluş gelir, karlılık, likidite veya başka bazı ölçütlere odaklanabilir. Kâr amacı gütmeyen bir kuruluş veya devlet kuruluşu ise finansal duruma genel olarak daha az vurgu yapabilir.

• Kaynakların Tahsisi İçin Bir Temel Oluşturur.

Yönetim, faaliyet amaçlarını, arzu edilen faaliyetler ve finansal performansın gerçekleştirilmesi için gerekli olan kaynakların tahsisinde bir temel olarak kullanır.

Açık bir faaliyet amaçlar grubu, arzu edilen performans amaçlarına ulaşmak için kuruluşun ihtiyaç duyduğu önemli kaynakları tahsis edeceği açık bir odak noktası sağlar. Bir kuruluşun faaliyet amaçları açık olmaz veya iyi anlaşılmazsa, kaynakları yanlış yönlendirebilir.

B-Raporlama Amaçları

Raporlama amaçları; güvenilirlik, zamanındalık, şeffaflık koşulları ya da düzenleyici otoriteler, standart koyucu kuruluşlar veya kuruluşların politikaları tarafından öngörülen koşulları kapsayan raporların hazırlanmasıyla ilgilidir.

B-1) Dış Finansal Raporlama Amaçları

Dış raporlama amaçları, esas olarak devletler, düzenleyici otoriteler, standart koyucu kuruluşlar ve muhasebecilik kuruluşlarının çıkarttığı kanunlar, kurallar düzenlemeler ve standartlara dayanır. Finansal dış raporlamaya ilişkin amaçlar, yayınlanan finansal tablolar, diğer finansal tablolar ve kuruluşun finansal ve yönetim muhasebesi defter ve kayıtlarından çıkarılan başka biçimdeki raporlar da dahil olmak üzere kuruluş dışı amaçlar için finansal tabloların hazırlanmasına yöneliktir.

• Kuruluş dışı amaçlara yönelik finansal tablolar, uygulanabilir muhasebe standartlarına, kural ve düzenlemelere uygun şekilde hazırlanır. (Örnek; yıllık ve ara dönem finansal tablolar)
• Diğer finansal tablo ve raporlar, başka muhasebe esasına uygun olarak düzenlenebilir ve genellikle vergi otoriteleri ve devlet kuruluşlarının talepleri ya da sözleşme ve anlaşmalarla oluşturulan başka gerekliliklerle hazırlanır. (Örneğin; vergi beyannameleri ile ilgili hazırlanan mali bilançolar)
• Dış amaçlara yönelik finansal tablolardan başka, bir kuruluşun finansal ve yönetim muhasebesi defter ve kayıtlarından çıkarılan diğer finansal raporlamalar (örneğin; kar açıklamaları, bir kuruluşun web sitesinde paylaşılan seçilmiş finansal bilgileri ve düzenleyicilere yapılan başvurularda raporlanan seçilmiş tutarları kapsayabilir)

• Uygulanabilir Muhasebe Standartlarıyla Uyumludur.

Finansal raporlama amaçları, kuruluş için uygun ve mevcut muhasebe ilkeleriyle tutarlıdır. Seçilen muhasebe ilkeleri mevcut koşullarda uygundur.

• Kuruluş dışı amaçlara yönelik finansal tablolar, uygulanabilir muhasebe standartlarına, kural ve düzenlemelere uygun olarak hazırlanır. Bu tablolar, örneğin bir düzenleyici otorite aracılığı ile kamuya duyurulabilir, yıllık toplantılarda dağıtılabilir, kuruluşun internet sitesinde paylaşılabilir ya da başka elektronik ortamlar aracılığı ile dağıtılabilir.
• Diğer finansal tablo ve raporlar, başka muhasebe esasına uygun olarak düzenlenebilir ve genellikle vergi otoriteleri ve devlet kuruluşlarının talepleri ya da sözleşme ve anlaşmalarla oluşturulan başka gerekliliklerle hazırlanır. (Örneğin; mali bilançolar veya bankalara verilen bilançolar)
• Bir kuruluşun finansal ve yönetim muhasebesinden çıkarılan diğer finansal ve yönetim muhasebesi defter ve kayıtlarından çıkarılan diğer dış finansal raporlamalar; kar açıklamalarını, bir kuruluşun web sitesinde paylaşılan seçilmiş finansal bilgileri kapsayabilir. Bu gibi finansal dış raporlama amaçları, doğrudan doğruya standart koyucu ve düzenleyici otoriteden kaynaklanmayabilir. Ancak genel olarak paydaşlar, amaçların bu standart ve mevzuata uygun olmasını isteyebilir.

• Önemliliği Dikkate Alır.

Yönetim, finansal tabloların sunumunda önemliliği değerlendirir.

Finansal tabloların temel niteliklerinden biri ihtiyaca uygunluktur. İhtiyaca uygunluğun doğasında “finansal tablo önemliliği” kavramı yer alır. Önemlilik, bir finansal tutarın, ihtiyaca uygun olup olmadığını belirlemek için kullanılan eşiği oluşturur. Bir bilgi eksik veya yanlış beyan edilmesi halinde, finansal raporlamaya dayanılarak alınan kararları etkileyebilecek seviye de ise önemlidir. Önemlilik, belli koşullarda eksik veya yanlış beyanların değerlendirildiği kalemin veya hatanın boyutuna bağlıdır.

• Kuruluş Faaliyetlerini Yansıtır.

Dış raporlama, niteliksel özellikleri ve beyanları (iddiaları) göstermek için, temeli oluşturan işlemleri ve olayları yansıtır.

Finansal dış raporlama ile önemlilik, kabul edilebilir kısıtlar dahilinde dış kullanıcıların ihtiyaçlarına uygun olan gerekli kesinlik ve doğruluk düzeyini yansıtır ve temeli oluşturan kuruluş faaliyetlerini, işlemleri ve olayları gösterir.

Dış raporlama ayrıca, işlemleri ve olayları kabul edilebilir sınırlar dahilinde sunarak, hem kuruluş içi ihtiyaçlara uygun olan gerekli kesinlik ve doğruluk seviyesini hem de temeli oluşturan kuruluş faaliyetlerini yansıtır.

B-2) Finansal Olmayan Dış Raporlama Amaçları

• Kuruluş Dışında Belirlenmiş Standart ve Çerçevelerle uyumludur.

Yönetim, kanun ve düzenlemelerle veya tanınmış dış örgütlerin standartları ve çerçeveleriyle uyumlu amaçlar düzenler.

Yönetim, kanunlara, kurallara ve düzenlemelere, finansal olmayan standart ve çerçevelere uygun şekilde bilgileri kuruluş dışına raporlayabilir. Örneğin yönetim, sürdürülebilirlik konusundaki etkisini yönetmek istediğinde; ekonomik, çevresel ve sosyal performansı hakkında bilgiler içeren bir sürdürülebilirlik raporu hazırlayıp yayınlayabilir. Bir başka kuruluş, ürünlerinin orman kaynaklarından nihai kullanıma aktarıldığı süreç için bir gözetim zinciri standartları uygulayabilir. Kuruluş, orman ürünlerinin üretimi ve tüketimi hakkındaki sorumluluklarını gösteren bir yıllık sertifika alarak, bu bilgileri kamuya açık şekilde raporlar.

• Gerekli Olan Kesinlik Seviyesini göz önünde bulundurur.

Yönetim, kullanıcının ihtiyaçlarına uygun ve finansal olmayan raporlama konusunda üçüncü tarafların belirlediği kriterlere dayanarak, gerekli kesinlik ve doğruluk seviyesini amaçlarına yansıtır.

Finansal olmayan raporlamada da işlemler ve olaylar, kullanıcının ihtiyaçlarına uygun, gerekli kesinlik ve doğruluk düzeyinde sunulur.

• Kuruluş Faaliyetlerini Yansıtır.

Dış raporlama, temeli oluşturan işlem ve olayları kabul edilebilir sınırlar dahilinde yansıtır.

Finansal raporlamada olduğu gibi, finansal olmayan raporlama da;

• Bilgileri, makul şekilde ve ne çok fazla ayrıntılı, ne de çok fazla özet olacak şekilde uygun bir ayrıntı düzeyinde sınıflandırır ve özetler.
• Temel oluşturan kuruluş faaliyetlerini yansıtır.
• Üçüncü tarafların belirlediği ve duruma göre, dış standartlarda ya da çerçevelerde belirtilen kriterleri kullanır.

B-3) İç Raporlama Amaçları

Şirket karnesi ve performans gösterge tabloları da dahil güvenilir iç raporlamalar, yönetime örgütü yönetmek için gereken tam ve doğru bilgileri sağlar; yönetimin karar alma ve kuruluşun faaliyetlerini ve performansını izleme süreçlerini destekler.

Diğer raporlama türlerinde olduğu gibi, iç raporlama da;

• Üçüncü tarafların belirlediği ve duruma göre dış standartlar ya da çerçevelerde belirtilen kriterleri kullanır.
• Bilgileri, makul düzeyde ve ne çok fazla ayrıntılı, ne de çok fazla özet olacak kadar uygun bir ayrıntı düzeyinde sınıflandırır ve özetler.
• Kuruluşun asıl faaliyetlerini yansıtır.
• İşlemleri ve olayları, kullanıcının ihtiyaçlarına uygun, gerekli kesinlik ve doğruluk düzeyinde sunar.

B-4) Uyum Amaçları

Kanunlar ve düzenlemeler, kuruluşun, kendi uyum amaçlarıyla birleştirdiği asgari davranış standartlarını oluşturur. Örneğin, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı, kuruluşun amacını “tüm kimyasal maddeleri mevzuata göre ambalajlamak ve etiketlemek” şeklinde tanımlamasını gerektirebilir. Politika ve prosedürler, bu durumda kuruluşun uyum amaçlarıyla ilgili iletişim programlarını, yerinde incelemeleri ve eğitimi içerecektir.

Bu kapsamda, birçok kuruluş aşağıdakiler gibi amaçlar belirleyecektir.

• Suç oluşturan davranışları ve diğer kanuna aykırı uygulamaları önlemek ve tespit etmek.
• Son ibraz tarihlerinden önce ve düzenleyici koşullara uygun olarak vergi beyannamelerini hazırlamak ve vermek.
• Gıda ambalajlarındaki besin değeri bilgilerini geçerli yönergelere göre etiketlemek.
• Bir araç filosunu maksimum gaz salınımı kontrol koşulları dahilinde çalıştırmak.

İç Kontrol Makale Kaynakları

• Uluslararası İç Denetim Standartları, Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü, www.theiia.org
•  Makale Kaynakları
• Dr.Davut Pehlivanlı, Güncel İç Denetim Uygulamaları, Beta 2010
• Prof.Dr. Nejat Bozkurt, Muhasebe Denetimi, Alfa 1998
• Prof.Dr.Nejat Bozkurt, TÜRMOB Bağımsız Denetim Eğitimi Ders Notları, 2012
• Dr.Özgür Çatıkkaş, KGK, Marmara Üniversitesi. Kurumsal Yönetim Ders Notları, 2013
• İSMMMO-Kobilerde İç Denetim İçin Pratik Bilgiler, 2013
• Türkiye İç Denetim Enstitüsü, www.tide.org.tr
• Alp Buluç, Makale, İç Kontrol, Hürses, 19 Mart 2013
• 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu
• Uluslararası Ic Denetim Standartları, www.theiia.org
• www.coso.org Treadway Komisyonu Destekçi Kurumlar Komitesi, İç Kontrol Bütünleşik Çerçevesi, 2013
• Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu
• Kamu İç Kontrol Standartları
• Kamu İç Kontrol Rehberi